اهمیت، انواع و کاربرد بارنامه باربری در حمل و نقل بین المللی
در انواع حمل و نقل های بین‌المللی برای اینکه بصورت قانونی محموله‌های تجاری حمل شود نیاز به یک سند و مجوز دارند که این مجوز قانونی با بارنامه باربری حاصل میشود. بارنامه(bill of lading) یک سند قانونی است که شرکت‌های حمل‌ونقل با ذکر جزییات کالا برای متصدی بار صارد می‌کنند و مجوزی قانونی برای حمل و جابجایی کالاهای صادارتی و وارداتی است.
تعریف بارنامه
بارنامه یک سند قانونی و حقوقی است که حکم اوراق بهادار را دارد. این مجوز باربری از طرف شرکت‌های حمل و نقل صادر میشود و حاوی مشخصات کالا شامل مشخصات فرستنده، گیرنده بار، حمل کننده کالا، نوع وسیله حمل، ارزش محموله، هزینه حمل کالا، بیمه، کد رهیگری بارنامه و دیگر مشخصات محموله تجاری است.
بارنامه باربری برای انواع روش‌های حمل نقل زمینی، حمل دریایی و باربری هوایی صادر میشود و بدون این مجوز قانونی (بارنامه) محموله قاچاق محسوب میشود.
اهمیت و ضرروت وجود بارنامه باربری
بارنامه یک قرارداد بین شرکت حمل ونقل و صاحب کالا است که به امضاء طرفین می‌رسد و به عنوان سند قانونی قابل معامله است. این سند نشان دهنده این است که محموله تجاری با مشخصات مندرج در بارنامه توسط شرکت حمل و نقل دریافت شده است و هیچ یک از طرفین نمی‌توانند ادعایی خارج از مفاد بارنامه داشته باشند.
همچنین درصورت آسیب و خسارت احتمالی به کالا، بارنامه به عنوان مدرکی معتبر برای دریافت خسارت از بیمه است.
هزینه خرید و صدر بارنامه(bill of lading)
تنظیم و صدور بارنامه توسط شرکت‌های حمل و نقل شامل هزینه‌هایی به شرح زیر میشود:
- کرایه بار که توسط صاحب کالا پرداخت میشود
- هزینه بارگیری و حمل و نقل
- هزینه بیمه کالا که صاحب بار پرداخت می‌کند
- هزینه تخلیه بار در مقصد
- هزینه دریافت کد رهیگری و 9% مالیات که توسط شرکت باربری پرداخت میشود
انواع بارنامه(bill of lading)
بسته به نوع، وزن و حجم کالا، کشورهای مبدا و مقصد حمل، مسیرهای گمرکی و غیره کالاهای صادراتی و وارداتی با وسایل نقلیه مختلف مثل کامیون، قطار، کشتی و هواپیما حمل می‌شوند. در نتیجه بارنامه‌های متفاوتی برای حمل و جابجایی کالا با وسایل گوناگون حمل و نقل صادر میشود که در زیر به اختصار هرکدام را شرح می‌دهیم
بارنامه دریایی
به یک سند مالکیت که قابل معامله است و توسط شرکت‌های کشتیرانی و حمل و نقل دریایی در ازای دریافت کالا صادر شده و به متصدی بار تحویل داده میشود بارنامه دریایی می‌گویند. بارنامه دریایی در واقع قراردادی است مابین فرستنده محموله تجاری و شرکت حمل و نقل که تمام جزییات حمل و نقل کالا به وسیله دریا را مشخص می‌کند.
بارنامه هوایی
سند بارنامه هوایی قابل معامله نیست و یک رسید از طرف شرکت‌های حمل و نقل هوایی به فرستنده بار است. این سند معمولا در 12 نسخه تهیه میشود که سه نسخه آن تجاری و مهم است مابقی در بخش‌های مختلف شرکت هواپیمایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بارنامه هوایی ضمن جزییات مشخصات کالا، فرستنده و گیرنده همچنین حاوی اطلاعات پرواز، شماره و تاریخ پرواز است تا مشخص شود محموله تجاری چه زمانی به مقصد رسیده است.
سه نسخه اصلی بارنامه باربری هوایی
- نسخه اول برای شرکت حمل کننده است
- نسخه اصلی دوم برای گیرنده
- نسخه سوم برای فرستنده کالا
بارنامه زمینی
حمل و نقل زمینی شامل حمل و نقل جاده ای و حمل ریلی میشود. در حمل و نقل جاده‌ای بارنامه زمینی مختص حمل کالا با کامیون صارد میشود. شرکت‌های حمل و نقل زمینی بارنامه زمینی را برای متصدی حمل یا راننده کامیون صادر می‌کنند که معمولا مابین 6 الی 14 صفحه تنظیم میشود.
بارنامه باربری زمینی سندی غیرقابل معامله است و سه نسخه اصلی آن برای فرستنده، گیرنده و حمل کننده کالا صادر میشود و مابقی در گمرکات ورودی و خروجی کشورهای بین راه استفاده میشود.
بارنامه راه‌آهن
حمل کالا بصورت ریلی و به وسیله انواع قطارهای باربری مشمول بارنامه راه‌آهن میشود. این بارنامه سندی غیرقابل معامله و انتقال است و حاوی مشخصات کالای قابل حمل است. با بارنامه ریلی شرکت راه‌آهن متقبل میشود که کالاهای مندرج در بارنامه را تحویل گرفته است و مسئولیت حمل صحیح و سالم آنها تا مقصد را به عهده دارد.
بارنامه چارتر
بارنامه چارتر یا قرارداد اجاره کشتی سندی است که بین مالک کشتی و شخص یا شرکتی که کشتی را اجاره می‌کند بسته میشود. این بارنامه که بارنامه دربستی هم نام دارد شرایط اجاره کشتی و حمل و نقل کالا را تعیین می‌کند و زمانی صادر میشود که یک شخص یا شرکت برای حمل کالاهای تجاری خود یک کشتی را بطور کامل اجاره کند.
مطابق با مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی، بانک‌ها زمانی بارنامه چارتر را می‌پذیرند که در شرایط اعتبار، مجاز شده باشد.
بارنامه حمل سراسری
گاهی ممکن است انتقال کالا از یک مبدا به مقصد بوسیله دو وسیله حمل و نقل یا بیشتر انجام شود و شرکت حمل و نقل موظف است تمامی امور مربوط باربری کالا را با انواع روش‌های حمل و وسایل حمل و نقل انجام دهد. در اینجا بارنامه سراسری برای حمل کالا صادر میشود که یک سند قابل معامله است.
بارنامه حمل مرکب
بارنامه حمل مرکب یا فیاتا یک سند قابل معامله است و توسط کارگزاران فیاتا صادر میشود. این بارنامه سندی است بر تحویل کالا و حمل آن با وسایل مختلف حمل و نقل از مبدا تا مقصد.
بارنامه حمل مرکب یا فیاتا به دلیل تطابق با مقررات متحدالشکل اسناد حمل ترکیبی اتاق بازرگانی، تنها سندی است که مورد تایید اتاق بازرگانی است و آرم سازمان فیاتا و اتاق بازرگانی بین‌المللی را دارد.
بارنامه حمل مرکب تحت شرایط خاصی می‌تواند بصورت بارنامه دریایی صادر شود. این شرایط شامل اطلاعاتی درمورد بندر محل بارگیری و تخلیه بار، وسیله حمل دریایی و غیره است.
مقررات و ضوابط مندرج در بارنامه
بطور کلی مقرراتی که در بارنامه باربری درج میشود علاوه بر صادرکننده‌گان، توسط فرستندگان، گیرندگان کالا و رانندگان باید رعایت شود.
شرکت‌های حمل ونقل چه مقرراتی در بارنامه را باید رعایت کنند؟
- تکمیل اطلاعات بارنامه و درج کرایه حمل مطابق با قرارداد
- صدور بارنامه قانونی از مبدا به کشور مقصد
- اخذ پروانه عبور
- صادر کردن بارنامه تحت پوشش بیمه
مقرراتی که فرستندگان کالا باید براساس بارنامه رعایت کنند
- مشخصات دقیق بار و محل بارگیری را به شرکت حمل و نقل اعلام کند
- اعلام مشخصات و آدرس گیرنده کالا و محل تخلیه
- اعلام مشخصات دقیق تعداد، وزن، ارتفاع، طول، عرض و نوع بسته‌بندی کالا
- بارگیری به موقع بار
وظیفه گیرنده کالا براساس مقررات بارنامه
- تخلیه به موقع کالا و جلوگیری از پرداخت هزینه تاخیر و حق توقف (دموراژ)
- پرداخت هزینه حمل بار مطابق با کرایه درج شده
مسئولیت و وظایف رانندگان براساس مقررات بارنامه
- نگهداری و مراقبت از بارنامه صارد شده جهت اخذ کرایه در مقصد
- حضور به موقع برای بارگیری محموله
- حفظ محموله بارگیری شده از زمان بارگیری تا تخلیه در مقصد
- حضور و تخلیه به موقع بار در مقصد
بارنامه باربری حاوی چه اطلاعاتی است؟
- نام و آدرس دقیق فرستنده و گیرنده کالا
- شماره تماس فرستنده و گیرنده
- نوع کالا
- وزن و حجم کالا
- تعداد و نوع بسته‌بندی
- ارزش کالا
- شرح کالا
- مبدا و مقصد حمل
- تاریخ حمل
- نوع حمل (زمینی، دریایی، هوایی)
- نام و مشخصات شرکت حمل و نقل
- شرایط حمل
- هزینه حمل
- شماره سریال بارنامه
- تاریخ صدور بارنامه
- بیمه بار
- تعهدات شرکت حمل ونقل
- تمبر دولتی که وجه قانونی به بارنامه می‌دهد
فرآیند صدور (bill of lading)
تشریفات گمرکی برای صاحبان بار همیشه هزینه بر و زمان بر بوده و یکی از دغدغه آنها صدور بارنامه است. امروزه با اینترنتی شدن کارها، شرکت‌های حمل و نقل عهده‌دار ثبت اطلاعات از طریق وب سرورها و نرم‌افزارهای شرکت حمل و نقل هستند و بعد از اعتبارسنجی اطلاعات ارسالی به سازمان راهداری و حمل و نقل کشور، بارنامه الکترونیکی صادر میشود که شامل مراحل زیر است:
- ثبت مشخصات کامل راننده، وسیله حمل، نوع بار، مسیر مبدا به مقصد، ارزش کالا، وزن و بسته بندی کالا
- تعیین و ثبت نزخ کرایه حمل توسط متقاضی بارنامه
- استعلام اطلاعات ارسال شده به سازمان راهداری و پلیس
- دریافت کد رهیگیری
- ارسال بارنامه الکترونیکی به ناجا و سازمان امور مالیاتی جهت دریافت حق تمبر
- ثبت اطلاعات بارنامه در بارکد
- چاپ بارنامه
- پیگیری حمل بار از مبدا به مقصد
- تایید وصول کالا در مقصد
کلام آخر
ثبت و صدور بارنامه به عنوان یک مجوز قانونی برای حمل بار یکی از مراحل ضروری و مهم در حمل و نقلهای بین‌المللی است و بدون بارنامه کالای حمل شده سندیت قانونی ندارد و به عنوان کالای قاچاق شناخته میشود. بارنامه باربری انواع مختلفی دارد که بعضی از آنها مثل بارنامه دریایی به عنوان سند مالکیت و قابل معامله شناخته میشود.