قاعده FOB در حمل بار چیست؟

قاعده FOB که به معنای تحویل بر روی عرشه کشتی است یکی از قوانین اینکوترمز است که وظایف خریدار و فروشنده در حمل و نقل بین‌‎المللی را مشخص می‌کند. به موجب قاعده FOB، فروشنده وظیفه حمل کالا تا روی عرشه کشتی تعیین شده را برعهده دارد و پس از آن ریسک‌ها و هزینه‌های حمل کالا از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.
از آن جهت که FOB یکی از قواعد زیرمجموعه اینکوترمز است در این مقاله ضمن توضیح قاعده فوب به اختصار قوانین اینکوترمز در حمل و نقل بین‌المللی را توضیح خواهیم داد.

حمل به روش فوب (FOB) چیست؟

همانطور که در بالا گفتیم قاعده FOB در حمل ونقل بین‌المللی به معنای تحویل بار بر روی عرشه کشتی است. فروشنده بر مبنای روش فوب، هزینه و مسئولیت حمل بار تا کشتی در بندر مبدا را به عهده دارد و هنگامی که محموله از عرشه کشتی عبور کرد تمامی مسئولیت‌ و هزینه‌های حمل کالا تا رسیدن به مقصد به خریدار منتقل می‌شود. روش فوب FOB یکی از قوانین اینکوترمز(مجموعه مقررات تجاری بین‌المللی است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی تعریف شده است) است. در ادامه مقاله به جزییات اینکوترمز می‌پردازیم.

فوب در مبدا چیست؟

فوب مبدا (FOB Shipping Point) به این معنا است که وقتی محموله از انبار فروشنده خارج شد، مالکیت بار به خریدار منتقل می‌شود. و خریدار به عنوان مالک کالا باید تمام هزینه‌های حمل و بیمه کالا تا مقصد را بپردازد.

FOB در مقصد چیست؟

قاعده FOB در مقصد (Free on Board Destination) به این معنا است که تا زمانی که فروشنده کالا را به خریدار در محل تعیین شده تحویل دهد مالک کالا است و مسئولیت حمل و نقل بر عهده خریدار است.

حالت‌های حمل در قاعده FOB

• FOB Origin, Freight Prepaid : فروشنده تمام هزینه را پرداخت می‌کند و خریدار هزینه بیمه را متقبل می‌شود
• FOB Origin, Freight Collect : خریدار تمام هزینه‌های حمل و نقل و بیمه را از مبد تا مقصد پرداخت می‌کند
• FOB Origin, Freight Prepaid, & Charged Back : در این حالت فروشنده هیگونه هزینه ای را پرداخت نمی‌کند و هزینه حمل را به فاکتور فروش اضافه می‌کند. خریدار موظف است تمام هزینه‌های حمل و هزینه بیمه از مبدا تا مقصد را یکجا و کامل پرداخت کند
• FOB Destination, Freight Prepaid : در اینجا فروشنده تمام هزینه‌های حمل و بیمه کالا را به عهده دارد و خریدار هیچ هزینه‌ای پرداخت نمی‌کند
• FOB Destination, Freight Collect : هزینه بیمه و مسئولیت امنیت بار به عهده فروشنده است و هزینه حمل و نقل به عهده خریدار است که در زمان تحویل کالا پرداخت می‌کند
• FOB Destination, Freight Collect, and Allowed : طبق این شرایط فروشنده مسئول امنیت و سلامت کالا تا رسیدن به مقصد است و هزینه حمل ونقل بر عهده خریدار است که خود خریدار این هزینه را به فاکتور اضافه می‌کند.

وظایف خریدار و فروشنده در حمل به روش FOB

حمل به روش فوب شامل چه هزینه‌هایی می‌شود؟

اینکوترمز در تجارت بین‌الملل

اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) مجموعه قوانین و مقرراتی را در معاملات تجاری بین‌المللی وضع و منتشر کرده است که به قوانین اینکوترمز (International Commercial Terms) شهرت دارند.
اینکوترمز در واقع محدوده مسئولیت‌های خریدار و فروشنده را در معاملات تجاری بین‌المللی مشخص می‌کند. بر اساس قواعد اینکوترمز وظیفه هریک از طرفین معامله درهزینه‌ها، ریسک‌ها، و مسئولیت‌های حمل بار از مبدا تا مقصد مشخص می‌شود

قوانین اینکوترمز چیست؟

بطور کلی قوانین اینکوترمز به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شوند که در زیر به اختصار توضیح می‌دهیم

گروه E ( تحویل درب کارخانه)

• تحویل کالا در محل کار EXW (Ex Works) 

براساس قاعده EXW اینکوترمز، فروشنده کالا را در محل تولید یا انبار به خریدار تحویل می‌دهد و خریدار مسئولیت تمام هزینه‌ها ریسک‌ها و حمل و نقل کالا تا مقصد را برعهده دارد.

گروه F (تحویل بار در ترمینال بدون دریافت هزینه بارگیری)

• تحویل در محل تعیین شده به حمل کننده FCA (Free Carrier) 

قاعده Free Carrier در اینکوترمز فروشنده مسئولیت تحویل کالا در یک محل از پیش تعیین شده را برعهده دارد و از آن محل به بعد خریدار مسئول پرداخت هزینه‌ها و ریسک‌های حمل و نقل کالا تا مقصد است.

• تحویل در کنار کشتی FAS (Free Alongside Ship) 

در این روش کالا بر روی اسکله و در کنار کشتی تحویل داده می‌شود و مسدولیت فروشنده به پایان می‌رسد، خریدار مسئولیت حمل و بارگیری کالا به کشتی‌، بیمه و دیگر ریسک‌ها را برعهده دارد. (مختص حمل ونقل دریایی)

• تحویل کالا روی کشتی یا شناور FOB (Free On Board) 

حمل بر روی عرشه FOB، یکی از قوانین رایج اینکوترمز است که فروشنده کالا را بر روی عرشه کشتی تحویل می‌دهد و ریسک تحویل کالای برای او به پایان می‌رسد. وقتی کالا از عرشه و نرده کشتی رد شد، مسئولیت حمل و هزینه‌‌ها تا رسیدن به مقصد به عهده خریدار است. (مختص حمل ونقل دریایی)

گروه C (تحویل در ترمینال با پرداخت هزینه بارگیری)

• قیمت کالا و کرایه تا بندر مقصد CFR (Cost and Freight) 

هزینه حمل و نقل دریایی بار برعهده فروشنده است و هزینه بیمه و امنیت بار برعهده خریدار است. (مختص حمل ونقل دریایی)

• هزینه، بیمه و کرایه حمل تا مقصد (Cost, Insurance and Freight) CIF 

قانون CFI هزینه جابجایی و حمل بار و هزینه بیمه به عهده فروشنده است . (مختص حمل ونقل دریایی)

• تحویل با پرداخت کرایه حمل تا مقصد (Carriage Paid To) CPT 

حمل به روش CPT بیشتر برای حمل ونقل زمینی و هوایی به کار می‌رود و مسئولیت حمل تا زمان تحویل کالا به وسیله باربری به عهده فروشنده است و هزینه بیمه کالا را خریدار پرداخت می‌کند.

• تحویل با پرداخت کرایه حمل و بیمه تا مقصد(Carriage and Insurance Paid) CPI 

در اینکوترمز تمام مسئولیت‌های باربری کالا تا رسیدن به مکان مشخص شده در قرارداد را به عهده فروشنده می‌گذارد و خریدار قرارداد بازرسی را انجام خواهد داد

گروه D (تحویل کالا در مقصد)

• تخلیه کالا توسط فروشنده در مقصد تعیین شده (Delivered at place unloaded) DPU 

فروشنده کالا را در مقصد توافق شده در قرارداد تحویل می‌دهد و تمام هزینه‌ها تا مقصد به عهده فروشنده است. پس از تخلیه بار در ترمینال مشخص شده، دیگر هزینه‌ها و مسئولیت‌ها به عهده خریدار است. هزینه تاخیر در ترمینال به عهده فروشنده می‌‎باشد.

• تحویل کالا در محل تعیین شده در کشور مقصدDAP (Delivered At Place) 

فروشنده هماهنگی‌های بارگیری، حمل و تخلیه کالا در مکان مشخص شده در کشور مقصد به عهده دارد و هیچ هزینه‌ای بابت مالیات، عوارض ورودی و دیگر هزینه‌ها نمی‌پردازد.

• تحویل کالا در محل معین شده در کشور مقصد با پرداخت عوارض گمرکی ( Delivered Duty Paid) DDP 

فروشنده هماهنگی‌های بارگیری، حمل و تخلیه کالا در مکان مشخص شده در کشور مقصد را به عهده دارد و تمام هزینه‌های مالیات، حقوق وعوارض گمرکی و دیگر هزینه‌ها را می‌پردازد.

کلام آخر
قاعده FOB اصطلاحا به معنای تحویل بر روی عرشه کشتی است و یکی از روش‌های رایج حمل بار در حمل و نقل‌های دریایی است. مطابق با قوانین بین‌المللی اینکوترمز، در حمل بار به روش فوب FOB، فروشنده مسئولیت حمل کالا از انبار تا بر روی عرشه کشتی را دارد و پس از آن ریسک حمل کالا به خریدار منتقل می‌شود.