واردات و صادرات، به عنوان دو عامل اساسی در توسعه اقتصادی کشورها، نقش بسیار مهمی در تحولات اقتصادی و تجاری جهانی ایفا می‌کنند. این فعالیت‌ها، علاوه بر ایجاد فرصت‌های تجاری، می‌توانند به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی جوامع کمک کنند. با افزایش تعاملات تجاری بین کشورها، اهمیت آگاهی از مراحل، قوانین، و مجوزهای مرتبط با واردات و صادرات نیز افزایش می‌یابد. در این مقاله، به مبانی صادارت و واردات، آموزش واردات و صادرات و توضیحاتی درباره مفهوم و انواع واردات و صادرات، مراحل شروع این فعالیت‌ها، قوانین مربوطه، و مجوزهای لازم برای این اقدامات، خواهیم پرداخت.
مبانی صادرات و واردات چیست؟
واردات و صادرات یکی از اصلی‌ترین عناصر در تجارت بین‌المللی است که به فرآیند خرید و فروش کالاها و خدمات بین کشورها اشاره دارد. این فرآیند هر دو طرف را قادر می‌سازد تا به بهره‌وری از منابع و مواردی که در کشور خود موجود نیستند، دست یابند. به عبارت دیگر، واردات به معنای خرید کالاها و خدمات از یک کشور خارجی است، در حالی که صادرات به معنای فروش کالاها و خدمات به کشورهای خارجی می‌باشد. این فعالیت‌ها از طریق روابط تجاری و قراردادهای مشخصی صورت می‌گیرد که اغلب موضوع قوانین و مقررات مربوط به تجارت بین‌المللی هستند.
10 گام برای آموزش واردات و صادرات
برای شروع واردات و صادرات، لازم است بر اساس گام‌های مشخص و دقیقی پیش بروید. همچنین برای راه‌اندازی یا گسترش تجارت خود، می‌توانید از خدمات شرکت‌های بازرگانی بهره‌مند شوید.
در ادامه 10 گام اساسی برای شروع صادرات و واردات ذکر شده است:
- تحقیق و آگاهی از بازار: اطلاعات کافی از بازار مقصد یا منبع، شرایط تجاری، قوانین و مقررات مربوطه، و تقاضای محصولات مورد نیاز اولین قدم برای شروع صادرات و واردات یا هر فعالیت تجاری بین‌المللی است. از اهمیت بالایی برخوردار است.
- تعیین محصول یا خدمات: انتخاب محصول یا خدماتی که برای واردات یا صادرات مناسب است، از اهمیت بسیاری برخوردار است و نیازمند بررسی دقیق و بازاریابی موثر می‌باشد.
- تحلیل ریسک: تجزیه و تحلیل ریسک‌های مرتبط با واردات و صادرات، شامل ریسک‌های مالی، تجاری، قانونی و سیاسی، اهمیت بسیاری دارد.
- بررسی قوانین و مقررات: آشنایی با قوانین و مقررات مربوطه یکی از مراحل آموزش واردات و صادرات در کشور مقصد است که از اهمیت بالایی برخوردار است تا از رخداد هرگونه مشکلات حقوقی جلوگیری شود.
- تعیین مسیر حمل و نقل: انتخاب بهینه‌ترین روش حمل و نقل برای واردات یا صادرات محصولات، شامل راه‌های زمینی، هوایی، دریایی یا راه‌آهن، بسیار مهم است.
- برنامه‌ریزی مالی: ارزیابی دقیق هزینه‌ها و درآمدهای مرتبط با واردات و صادرات، و برنامه‌ریزی منابع مالی مورد نیاز،از مبانی صادرات و واردات است که از اهمیت بالایی برخوردار است.
- تأمین مالی: تأمین منابع مالی لازم برای انجام عملیات واردات یا صادرات، حائز اهمیت است.
- بستن قراردادها: امضای قراردادهای لازم برای انجام عملیات واردات یا صادرات، شامل قراردادهای خرید و فروش، بیمه، حمل و نقل، و پرداخت، ضروری است.
- اجرای عملیات: اجرای عملیات واردات و صادرات با رعایت همه مراحل و قوانین مربوطه، مهم و ضروریست.
- ارزیابی و بهبود: ارزیابی عملکرد واردات و صادرات و انجام تغییرات و بهبودهای لازم، از اهمیت بالایی برخوردار است.
قوانین واردات و صادرات
برای انجام هر فعالیت تجاری، آگاهی از اصول و قواعد آن ضروری است. در خصوص واردات و صادرات کالا، دانستن قوانین گمرک و مقررات وزارت صنعت، معدن و تجارت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هیچ کالایی بدون انجام پروسه‌های گمرکی وارد یا صادرت نمی‌شود. آشنایی با این قوانین باعث صرفه‌جویی در وقت و هزینه و تسهیل انجام تشریفات گمرکی می‌شود.
قانون مقررات صادرات و واردات، که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت تهیه شده است، نقش تعیین‌کننده‌ای در اجرای برنامه‌های تجاری دارد. این آیین‌نامه همراه با جداول تعرفه‌های گمرکی به صورت مستمر به‌روزرسانی می‌شود تا افراد بتوانند محصولات داخلی را به خارج ارسال و محصولات مورد نیاز را وارد کنند. این قانون از سال 1372 تصویب شده و تاکنون بارها برای بهبود کارایی اصلاح شده است.
آموزش صفر تا صد صادرات و واردات (بررسی قوانین کلی صادرات و واردات)
ماده 1: مقررات صادرات و واردات کالا و انجام خدمات مربوطه نسبت به کلیه صادرکنندگان و واردکنندگان بر اساس این قانون تعیین می‌شود و تمامی قوانین مغایر لغو می‌گردد.
ماده 2: کالاهای صادراتی و وارداتی به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- کالاهای مجاز: نیازی به مجوز ندارند.
- کالاهای مشروط: نیاز به مجوز دارند.
- کالاهای ممنوع: ورود و خروج آنها به موجب شرع یا قانون ممنوع است.
ماده 3: صادرات و واردات تجاری مستلزم داشتن کارت بازرگانی است که توسط اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران صادر و توسط وزارت بازرگانی تایید می‌شود.
ماده 4: وزارت بازرگانی موظف است تغییرات آیین‌نامه اجرایی و جداول مقررات صادرات و واردات را قبل از پایان هر سال برای سال بعد و تغییرات موردی را طی سال پس از نظرخواهی از دستگاه‌های ذی‌ربط و اتاق، تهیه و پس از تصویب هیات وزیران منتشر کند.
ماده 5: کلیه وزارتخانه‌های تولیدی موظفند هر ساله پیشنهادات خود را در خصوص شرایط صدور و ورود کالاهای مشابه تولید داخلی با توجه به نیازهای داخلی و مقتضیات کشور تا پانزدهم بهمن‌ماه به وزارت بازرگانی اعلام کنند.
ماده 6: اولویت حمل کلیه کالاهای وارداتی با وسایل نقلیه ایرانی است. استفاده از وسایل نقلیه خارجی توسط شورای عالی هماهنگی ترابری کشور بر اساس آیین‌نامه مصوب هیات وزیران تعیین می‌شود.
ماده 7: دولت موظف است اماکن خاصی برای نگهداری امانی کالاهای مورد نیاز جهت تعمیر و تجهیز ناوگان‌های تجاری دریایی و هوایی اختصاص دهد.
ماده 8: واردکنندگان کالاهای مختلف برای اخذ مجوز ورود و ثبت سفارش باید به وزارت بازرگانی مراجعه کنند.
ماده 9: بانک مرکزی و گمرک ایران موظفند آمار ثبت سفارش و ترخیص کالا را هر سه ماه یک بار به وزارت بازرگانی و سایر ارگان‌های ذی‌ربط و اتاق بازرگانی ارسال کنند.
ماده 10: دولت موظف است در آیین‌نامه اجرایی در خصوص مبادلات مرزی نکات زیر را مشخص کند:
- نقاط حاشیه‌های مرزی مجاز برای مبادلات مرزی.
- نوع و مقدار کالاهای قابل صدور و ورود توسط خانوارهای مرزنشین، تعاونی‌ها، کارگران ایرانی شاغل در خارج، پیله‌وران، ملوانان و کارکنان شناورهایی که بین سواحل جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورها در تردد هستند
- شرایطی که افراد و گروه‌های ذکر شده باید داشته باشند.
- شرایط صدور و ورود کالا و انجام تعهدات.
ماده 11: دولت می‌تواند در مناطق مرزی بازارچه مرزی ایجاد کند تا روابط تجاری با کشورهای همسایه تسهیل شود. البته برای ایجاد بازارچه‌ها باید این اولویت‌ها رعایت شود: استعداد محلی، ضرورت اشتغال و توسعه روابط تجاری.
ماده 12: واردات موقت مواد و کالاهای مورد مصرف در تولید، تکمیل، آماده‌سازی و بسته‌بندی کالاهای صادراتی با تعهد یا سفته معتبر به گمرک، از پرداخت کلیه وجوه متعلقه به واردات، جز هزینه یا کارمزد، معاف است.
ماده 13: کلیه کالاهای صادراتی (به جز نفت خام و فرآورده‌های پایین‌دستی) از هرگونه تعهد یا پیمان ارزی معاف هستند.
ماده 14: مابه‌التفاوت‌ها و سایر وجوه دریافتی توسط گمرک (به‌جز هزینه‌ها و کارمزدها) برای کالاها، مواد و قطعات خارجی مورد استفاده در تولید و بسته‌بندی کالاهای صادراتی، طبق دستورالعمل‌های آئین‌نامه به صادرکننده بازگردانده می‌شود.
ماده 15: وزارتخانه‌های بازرگانی و امور اقتصادی و دارایی باید به منظور حمایت از تولیدات داخلی و تسهیل محاسبات، مبالغ دریافتی از کالاهای وارداتی را تحت عنوان “سود بازرگانی” تعیین و به گمرک ابلاغ کنند. این مبالغ شامل عوارض گمرکی، مابه‌التفاوت‌ها، حق ثبت سفارش، عوارض مختلف شهرداری و دیگر هزینه‌ها به جز حقوق گمرکی و کارمزد است.
ماده 16: روش بررسی قیمت کالاهای وارداتی جهت ثبت سفارش در آئین‌نامه اجرایی که توسط هیأت وزیران تصویب می‌شود، مشخص می‌گردد.
ماده 17: مسافرانی که وارد کشور می‌شوند، می‌توانند علاوه بر وسایل شخصی، تا سقف مشخصی کالا با معافیت از حقوق گمرکی و سود بازرگانی وارد کنند. ترخیص این کالاها مشروط به غیرتجاری بودن آنها است.
ماده 18: وضع و اخذ هرگونه عوارض از کالاهای صادراتی توسط مقامات استانی و محلی ممنوع است و مرتکبین این تخلف قانونی تحت پیگرد قرار می‌گیرند.
ماده 19: دولت می‌تواند سالانه وجوهی تحت عنوان تشویق صادرات در بودجه سنواتی منظور کند و به‌صورت کمک سود تسهیلات پرداختی، به صادرکنندگان اختصاص دهد. این وجوه به پیشنهاد وزارت بازرگانی و تصویب هیأت وزیران به صادرکنندگان پرداخت می‌شود.
ماده 20: از ابتدای سال 1373، دولت موظف است از واردکنندگان بخش‌های غیر دولتی یک درصد از مجموع حقوق گمرکی و سود بازرگانی کالاهای وارداتی را به عنوان عوارض ویژه دریافت و به حساب درآمد عمومی کشور واریز کند. این وجوه برای تشویق و توسعه صادرات کالاهای غیر نفتی و راه‌اندازی صندوق تضمین صادرات مصرف می‌شود.
ماده 21: هیأت وزیران باید به منظور حمایت از تولیدکنندگان داخلی و تنظیم سیاست بازرگانی کشور، با توجه به حال مصرف‌کنندگان، لایحه حقوق گمرکی کالاهای وارداتی و اصلاح ماده 37 قانون امور گمرکی را تهیه و به مجلس شورای اسلامی ارائه کند.
ماده 22: وزارت بازرگانی موظف است به منظور حفظ و صیانت فرش ایران و حمایت از آن در بازارهای جهانی، از تاریخ 1 فروردین 1374 از صدور فرش‌های صادراتی بالای 30 رج بدون شناسنامه جلوگیری کند. اتاق‌های بازرگانی و صنایع و معادن از تاریخ فوق، شناسنامه‌های مربوطه را به درخواست صادرکننده، الزامی صادر خواهند کرد.
ماده 23: وزارت بازرگانی موظف است ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ این قانون، آئین‌نامه اجرایی آن را تهیه و به تصویب هیأت وزیران برساند.
ماده 24: وزارت بازرگانی مسئول اجرای صحیح این قانون و آئین‌نامه‌های اجرایی آن است.
این قانون شامل 24 ماده و 25 تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ چهارم مهر ماه 1372 مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 11 مهر 1372 به تایید شورای نگهبان رسیده است
مجوزهای لازم برای شروع صادرات و واردات
مجوزهای لازم برای صادرات و واردات از جوانب حیاتی در فرآیند تجارت بین‌المللی است که باید به دقت رعایت شوند. در ایران، مجوزهای لازم برای شروع صادرات و واردات تحت نظارت سازمان توسعه تجارت ایران قرار دارد. برخی از مهمترین مجوزهای لازم برای صادرات و واردات در ایران عبارتند از:
- مجوز تجارت خارجی: این مجوز اساسی برای انجام هرگونه فعالیت تجاری بین‌المللی است و باید از سازمان توسعه تجارت ایران دریافت شود.
- مجوز اقتصادی: این مجوز مربوط به تأیید اقتصادی برای انجام تراکنش‌های خارجی است و نیازمند بررسی و تأیید ارزش افزوده توسط مراجع مربوطه است.
- مجوزهای ویژه صادرات و واردات: برخی از کالاها و خدمات به دلیل ماهیت خاص یا استراتژیکی خود نیاز به مجوزهای ویژه‌ای دارند که باید از مراجع ذی‌صلاح دریافت شود.
- مجوز واردات کالاهای خاص: برخی از کالاها به دلیل ماهیت خاص یا محدودیت‌های قانونی نیازمند مجوز واردات از مراجع ذی‌صلاح می‌باشند.
- مجوز صادرات موقت: در برخی موارد، ممکن است برای انجام معاملات صادرات، نیاز به مجوز صادرات موقت باشد که باید از سازمان توسعه تجارت ایران دریافت شود.
این مجوزها به منظور تنظیم و کنترل صحیح تراکنش‌های تجاری بین‌المللی، حفظ حقوق و منافع کشور و پیشگیری از سوءاستفاده‌ها و نقض‌های حقوقی از سوی تاجران صادر می‌شوند. به علاوه، برای آگاهی دقیق از مجوزهای لازم برای شروع صادرات و واردات، مراجعه به سایت رسمی سازمان توسعه تجارت ایران و سایت‌های معتبر دیگر مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت و سایت سازمان‌های دولتی مربوطه، ضروری است.
برای صادرات و واردات علاوه بر مجوزهای داخلی، ممکن است نیاز به مجوزهای بین‌المللی نیز وجود داشته باشد. این مجوزها معمولاً برای تضمین انجام تراکنش‌های بین‌المللی و رعایت قوانین و مقررات بین‌المللی در فرآیند ترخیص کالا صادر می‌شوند.
به عنوان مثال:
- مجوزهای ترانزیت: برای انتقال کالاها از یک کشور به کشور دیگر، به ویژه در مواقعی که مسیر ترانزیت از یک یا چند کشور عبور می‌کند، ممکن است نیاز به مجوزهای ترانزیت بین‌المللی وجود داشته باشد.
- مجوزهای تجاری بین‌المللی: برای انجام معاملات تجاری با کشورهای خارجی، ممکن است نیاز به مجوزهای تجاری بین‌المللی مانند LC (انعطاف پذیری اعتباری) و مجوزهای واریز و برداشت ارز باشد.
- مجوزهای حمل و نقل بین‌المللی: برای انتقال کالاها از یک کشور به کشور دیگر از طریق دریا، هوا یا زمین، ممکن است نیاز به مجوزهای حمل و نقل بین‌المللی از مراجع مربوطه وجود داشته باشد.
- مجوزهای ترازنامه و انجام تراکنش‌های بانکی بین‌المللی: برای انجام تراکنش‌های مالی مرتبط با صادرات و واردات، ممکن است نیاز به مجوزهای ترازنامه و مجوزهای مرتبط با انجام تراکنش‌های بانکی بین‌المللی وجود داشته باشد.
با توجه به اینکه مقررات و مجوزها بسته به نوع کالا یا خدمات، کشورهای مبدأ و مقصد، نوع حمل و نقل، و سایر شرایط متغیر است، توصیه می‌شود قبل از شروع صادرات یا واردات، با مشاوران حقوقی و تجاری متخصص و یا شرکت‌های بازرگانی فعال در این حوزه مشورت کنید.
برای آشنایی با کارت بازرگانی که یکی از ابزارهای مهم برای تجارت بین‌المللی است، کلیک کنید.
جمع‌بندی نهایی:
در این مقاله، به بررسی مهمترین جنبه‌های واردات و صادرات پرداختیم. از تعریف و مبانی صادرات و واردات تا آموزش واردات و صادرات، و همچنین بررسی قوانین و مجوزهای مرتبط با آنها، مطالبی ارائه شد. امیدواریم که این مطالب به دانش و آگاهی شما در زمینه تجارت بین‌المللی کمک کرده باشد و بتوانید با اطلاعات به‌دست آمده، به بهترین شکل ممکن در فعالیت‌های تجاری خود عمل کنید.
سوالات متداول:
1. چرا واردات و صادرات اهمیت دارند؟
این فعالیت‌ها به کشورها کمک می‌کنند تا منابع خود را بهینه استفاده کرده و بازارهای جهانی را به بهترین شکل بهره‌مند کنند.
2. چه تاثیری بر اقتصاد کشورها دارند؟
واردات و صادرات تأثیر مستقیمی بر رشد اقتصادی، اشتغال و رفاه اجتماعی دارند و می‌توانند به رشد اقتصادی کشورها کمک کنند.
3. واردات و صادرات چه تأثیری بر روابط بین‌المللی دارند؟
واردات و صادرات به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل تعیین کننده روابط بین‌المللی بین کشورها عمل می‌کنند و می‌توانند تأثیر مثبت یا منفی بر روابط بین‌المللی داشته باشند.
