اصطلاح منابع انسانی به عناون دارایی و سرمایه تجاری هر کسب و کار خصوصا کسب و کارهای بزرگ در دهه 1900 و سپس بطور گسترده در دهه 1960 مورد استفاده قرار گرفت.
مفهوم مدیریت منابع انسانی برای مدیریت کارای این سرمایه یعنی نیروی کار در سازمان‌ها به کار می‌رود. و این واحد در سازمان به منظور کاهش ریسک و افزایش بهروه‌وری و حداکثر بازده کارکنان استفاده می‌شود.
با توجه به اهمیت سرمایه انسانی و واحد منابع انسانی (hrm) در سازمان‌ها در این مقاله به موضوع مدیریت منابع انسانی چیست، اهداف منابع انسانی و چالش‌های این واحد می‌پردازیم.
تعریف مدیریت منابع انسانی HRM
مدیریت منابع انسانی که به انگلیسی ( Human resource management) گفته می‌شود با توانمندی افراد در سازمان‌ها سروکار دارد.
مدیریت منابع انسانی به عنوان یک فرآیند، تمام رویه‌های جستجو، استخدام، آموزش، کسب مهارت جدید و تقبل مسئولیت های جدید در رابطه با افراد و کارکنان سازمان را پوشش می‌دهد.
وظیفه اصلی واحد منابع انسانی نظارت بر شیوه‌های مدیریت نیروی انسانی یک سازمان و توسعه و اجرای برنامه‌هایی است که به افزایش بهره‌وری و اثربخشی می‌انجامد.
موارد زیر از جمله فرآیندهایی است که به عنوان زیرمجموعه واحد مدیریت منابع انسانی تعریف می‌شوند:
- استخدام و اخراج نیروی کار
- ارزیابی و مدیریت عملکرد
- تدوین سیاست‌هایی برای حفظ کارمندان
- یادگیری و توسعه
- حقوق و دستمزد و پاداش و مزایا
- سیستم‌های اطلاعاتی در سازمان
- تحلیل داده‌های منابع انسانی
اهداف منابع انسانی
مدیریت منابع انسانی یک واحد از واحدهای مختلف سازمان است که در راستای دستیابی به اهداف کلی سازمان گام برمی‌دارد. در نتیجه اهداف منابع انسانی تا حد زیادی به اهداف، استانداردها و ارزش‌های سازمان بستگی دارد.
مهمترنی اهداف منابع انسانی
- بهینه‌سازی روابط سازمانی در سطوح مختلف
- مدیریت دانش در سازمان و قراردادن اطلاعات کافی در اختیار کارکنان
- شناسایی کارکنان وظیفه‌شناس و ارائه پاداش‌ها و مزایای تشویقی مناسب با توانمندی آنها
- افزایش رفاه و بهداشت سازمانی در جنبه‌های مختلف جسمی و روانی برای نیروی انسانی سازمان
- ارائه برنامه‌های استخدام و آموزش نیروی انسانی مناسب و حفظ آنها
- ارائه فرصت‌های برابر در سازمان
- ایجاد فرهنگ سازمانی مشترک و حفظ آن در سطوح سازمان
- ایحاد انگیزه و رضایت شغلی کارکنان
- حمایت از اهداف کلی سازمان
بطور خلاصه هدف واحد مدیریت منابع انسانی ایجاد انسجام بین کارکنان سازمان و هدایت آنها به سمت اهداف فردی و سازمانی است.
اهمیت مدیریت منابع انسانی
سرمایه‌های سازمان شامل انواع مختلف سرمایه‌های نقدی و غیرنقدی، تکنولوژی و نیروی انسانی می‌شود که مجموع این سرمایه‌ها در راستای دستیابی به اهداف سازمان مدیریت می‌شوند.
نیروی انسانی یکی از مهمترین سرمایه هر سازمان محسوب می‌شود که حیات سازمان به بهبود رضایت و اثربخشی نیروی انسانی بستگی دارد. به همین دلیل این بخش از اهمیت ویژه ای در سازمان برخوردار است.
دلایل اهمیت مدیریت منابع انسانی
- مدیریت منابع انسانی اهمیت دارد چون منابع انسانی از مهمترین سرمایه سازمان است
- افزایش بهروه‌وری و کارایی نیروی انسانی
- مزیت رقابتی نیروی انسانی و ایجاد وضعیت رقابت‌پذبری سازمان در بازار کار
- افزایش رضایت مشتری از دیگر دلیل اهمیت مدیریت منابع انسانی است.
- دستیابی به ماموریت سازمان و تقویت فرهنگ سازمانی از طریق آموزش و توسعه مهارت‌های کارکنان
- حفظ و بهبود سلامت کسب و کار با مدیریت صحیح منابع انسانی
10مورد اصول مدیریت منابع انسانی
- ایجاد محیط کاری مناسب
محیط کاری پویا و امکانات مناسب تاثیر مستقیم بر روحیه و شوق کارکنان برای حضور در محل کار دارد و ایجاد یک محیط کاری سالم یکی از مهمترین اصول مدیریت منابع انسانی است.
- احترام به کارکنان
نیاز به احترام یکی از مهمترین نیازهای هر انسان در هر محیطی می‌باشد. احترام گذاشتن به کارکنان و تامین این نیاز به بهبود روابط سازمانی و افزایش بهره‌وری افراد می‌انجامد.
- شرح وظایف به صورت شفاف
یک محیط کاری کارامد و موثر مستلزم این است که کارمندان تاثیر و ارتباط تلاش‌های خود در دستیابی به اهداف سازمان را درک کنند بنابراین تعریف و شفاف‌سازی وظایف در سازمان باید در الویت قرار گیرد تا نیروی انسانی از کارشان لذت ببرند.
- آموزش و توانمندسازی کارکنان
آموزش و توانمندسازی کارکنان با دادن اختیار به آنها امکانپذیر است. مدیران باید بر اصل تفویض اختیار به کارکنان به جای تقسیم کار در سازمان توجه کنند و ابتدا با دادن مسئولیت‌های کوچک و دستیابی به موفقیت، سپس سطح اختیارات کارکنان را افزایش دهند.
- پرداخت حقوق منصفانه
پرداخت حقوق منصفانه و مناسب با عرف جامعه از دیگر اصول مهم مدیریت منابع انسانی است و شما نمی‌توانید حقوق پایین پرداخت کنید و انتظار داشته باشید افراد بطور موثر در اختیار سازمان باشند.
- تعریف استانداردهای واضح
یک مدیر در سازمان باید استانداردهای کاری برای سطوح مختلف سازمان تعریف کند و این استانداردها باید شفاف و قابل درک و قابل دستیابی باشند. همچنین باید سطح استانداردها را افزایش دهد و تحرک و پویایی در تیم ایجاد کند.
- ارزیابی عملکرد کارکنان
یک سیستم ارزیابی عملکرد صحیح در سازمان از اشتباهات بسیاری در پرداخت‌ها، تشویق‌ها و تنبیه‌ها جلوگیری می‌کند و باعث ایجاد انگیزه در کارکنان می‌شود.
شما با ارزیابی عملکرد کارکنان می‌توانید عملکرد خوب افراد توانمند و همچینین عملکرد ضعیف افراد را شناسایی کنید و متناسب با عملکرد، سیاست‌های پرداختی و تشویقی تعیین کنید و باعث انگیزه در کارکنان شوید.
- بازخورد مناسب
در برابر عملکرد کارکنان بازخورد مناسب دهید زیرا که عدم بازخورد موجب سوء‌تفاهم در سازمان می‌شود و در عوض بازخورد مناسب باعث ایجاد انگیزه در کارکنان می‌شود.
- ایجاد فضای امن و حس امنیت برای کارکنان
حس ناامنی در فضای کار نابود کننده انگیزه کارکنان است و هیچوقت نیروی انسانی را تهدید به اخراج و بیکار شدن نکنید زیرا که موجب ازبین رفتن انگیزه کارکنان می‌شود.ایجاد فضای امن و امنیت شغلی مهمترین عامل انگیزشی کارکنان است.
- الگو باشید
کارکنان از رفتار مدیران الگوبرداری می‌کنند بنابراین با رفتارهایی مثل وقت‌شناسی، وفاداری به سازمان، رفتار مودب الگوی خوبی برای کارکنان باشید و سازمانی پویا بسازید.
مهمترین وظایف منابع انسانی
- حقوق و دستمزد و مالیات
پردازش، محاسبه و پرداخت حقوق و دستمزد و بایگانی مالیات به بهترین روش تا به کارفرمایان در انجام تعهدات خود نسبت به کارکنان و دولت کمک کند.
- تطابق با مقررات
واحد منابع انسانی باید نسبت به تغییرات مداوم در مقررات استخدامی آگاه باشد و استراتژی‌های پیشگیرانه را برای محافظت از کسب و کار در برابر جریمه‌ها توسعه دهد.
- مدیریت استعدادها
استخدام نیروی ماهر، یادگیری و توسعه به همراه مدیریت عملکرد، راهکارهای منابع انسانی در جهت جذب و استخدام استعدادهای برتر و رشد سازمان است.
- مدیریت مزایا
چنانچه سازمان تصمیم به ارائه مزایا به کارکنان داشته باشد، واحد HR (منابع انسانی) وظیفه ثبت، مدیریت، تطبیق فاکتور، گزارش و پشتیبانی کارکنان را برعهده دارد.
- تعیین سیاست‌ها
واحد منابع انسانی مسئولیت تعیین و تعریف خط‌مشی‌ها و سیاست‌های کلی سازمان و همچنین اجرا را دارد.
- حل تعارضات
حل تعارضات درون سازمانی و اختلافات بین کارکنان از دیگر وظایف اصلی منابع انسانی است.
مدل‌های مدیریت منابع انسانی در سازمان
مدیریت منابع انسانی برای سازماندهی و مدیریت نیروی انسانی در سازمان از مدل‌های مختلفی پیروی می‌کند که هر کدام رویکرد خاص خود را دارند. در اینجا ما پنج مدل رایج در مدیریت منابع انسانی را معرفی خواهیم کرد.
- مدل منابع انسانی استراتژیک
مدیریت منابع انسانی استراتژیک بر اصل هماهنگی استراتژی‌ها و اهداف کلان سازمان تاکید دارد. این مدل، مدیریت منابع انسانی را به عنوان شریان اصلی ارتباط و هماهنگی بین استراتژی‌ها و عملکرد کارکنان درنظر می‌گیرد.
- مدل منابع انسانی مبتنی بر عملکرد
اصول مدل منابع انسانی مبتنی بر عملکرد بر ارتباط مستقیم بین عملکرد کارکنان و پاداش‌ها تاکید دارد. در این مدل مدیران منابع انسانی عملکرد کارکنان را به دقت بررسی می‌کنند و در نتیجه ارزیابی‌های انجام شده تصمیماتی مانند ارتقاء، ترفیع، اعطای پاداش و ارائه فرصت‌های توسعه حرفه‌ای به کارکنان می‌دهند.
- مدل منابع انسانی گلوبال
این مدل به معنای طراحی و اجرای استراتژی‌های منابع انسانی در سطح جهانی است که با فرهنگ‌ها، قوانین و شرایط کشورها بهینه‌سازی می‌شود. مدل مدیریت منابع انسانی گلوبال بر ایجاد فرهنگ سازمانی جهانی که اصول و ارزش‌های مشترک در تمام شعب سازمان داشته باشند تاکید دارد.
- مدل توسعه یافته منابع انسانی
توسعه و ارتقاء مهارت‌ها، دانش و توانایی کارکنان محوریت مدل توسعه یافته منابع انسانی را تشکیل می‌دهد. مدیر منابع انسانی در مدل توسعه یافته، برنامه‌های آموزشی و توسعه‌ای را طراحی می‌کند که با نیازهای سازمان هماهنگ باشد و بهبود مستمر و پیشرفت کارکنان را تضمین کند.
- مدل منابع انسانی مبتنی بر ارزش‌ها
اخرین مدل مدیریت منابع انسانی، مدل مبتنی بر ارزش‌ها است. این مدل بر ارتباط بین ارزش‌های سازمان و رفتارهای کارکنان تاکید دارد. مدیریت منابع انسانی در مدل مبتنی بر ارزش‌ها، فرهنگ و ارزش‌های سازمانی را مبنای اصلی سیاست‌ها و عملکرد منابع انسانی قرار می‌دهد.
چالش‌های مدیریت منابع انسانی
هر جایگاه شغلی در سازمان با چالش‌های بسیاری روبرو است و واحد منابع انسانی هم از این اصل مستثنی نیست. دراین بخش قصد داریم مهمترین چالش‌های پیش روی واحد منابع انسانی در سازمان را بررسی کنیم
- گستردگی جایگاه شغلی در سازمان
لایه‌ها و سطوح مختلف شغلی در سازمان‌ها وجود دارد که یک فرد به عنوان مدیر منابع انسانی نمی‌تواند همزمان به تمامی تخصص‌های موجود در سازمان اشراف داشته باشد و ارتباط موثر با تمامی فعالیت‌های سازمان یکی از چالش‌های مدیریت منابع انسانی است.
مدیر منابع انسانی برای حل این چالش بهتر است با سرپرستان هر واحد ارتباط بگیرد و در جریان جزییات هر بخش قرار گیرد
- تغییرات سازمانی
تغییرات در یک سازمان پویا امری اجتناب‌ناپذیر است و همزمان با پیشرفت و تحولات درون سازمان تغییرات گوناگونی در فرایندها، قوانین و مسئولیت‌ها ایجاد خواهد شد که مدیر منابع انسانی موظف است پرسنل را در جریان تغییرات قرار دهد و با راه‌کارها و راه‌حل‌هایی مثل جلسات توجیهی برای کارمندانی که در برابر تغییرات مقاومت می‌کنند به یک زبان مشترک سازمانی با پرسنل دست یابند.
- سرمایه‌گذاری بر روی کارکنان کم تجربه
سیاست‌های گزینش و استخدام نیروی انسانی در هر سازمانی متفاوت است و برخی از مدیران عقیده دارند که نیروی انسانی کم تجربه را به خدمت بگیرند تا در روند آموزش بتوانند آنها را مطابق با ارزش‌های سازمان تربیت کنند.
آموزش کارکنان کم تجربه یکی از چالش‌های مدیریت منابع انسانی hrm است زیرا که آموزش چنین افرادی مستلزم نظارت و پیگیری‌ها مداوم است و نیاز به صرف زمان دارد.
مدیر منابع انسانی برای رفع این چالش می‌تواند بخشی از فرآیند آموزش این افراد را به سرپرستان هر واحد بسپارد.
- نوآوری
پیشرفت‌های تکنولوژی و استفاده ازنرم افزار و فضای دیجیتال در قرن جدید یک امر اجتناب‌ناپذیر در سازمان‌ها است و همواره با چالش‌های فراوانی روبرو است. آموزش و یادگیری تکنولوژی‌های جدید در سازمان برای برخی از کارکنان مخصوصا افراد میانسال با دشواری همراه است و این موضوع یک چالش جدی پیش روی مدیریت منابع انسانی HRM است.
واحد منابع انسانی که وظیفه آموزش را برعهده دارد می‌تواند با جذب و استخدام افرادی که با تکنولوژی و نوآوری‌های دنیای دیجیتال آشنا هستند این چالش را رفع کنند.
- حفظ کامندان مستعد
نیروی انسانی یکی از ارزشمندترین دارایی‌های هر سازمان است که گاها به دلایلی مثل فرسودگی شغلی، مسائل مالی، پیشنهادات دیگر شرکت‌ها، پرسنل اقدام به قطع همکاری با سازمان می‌کنند.
حفظ نیروی انسانی مفید و مستعد یکی از چالش‌های( Human resource management) است و این واحد با بهبود شرایط سازمان از لحاظ مالی، رفاهی و ارتباطی می‌تواند از خروج کارمندان مستعد از سازمان جلوگیری کند.
- تفکر اشتباه مدیران
یکی از سخت‌ترین چالش‌های مدیریت منابع انسانی در سازمان، برخورد مناسب با تفکر اشتباه مدیران است. برخی از مدیران به جای مدیریت مشارکتی و تفویض اختیار به کارکنان، اعتقاد دارند که پرسنل به تنهایی توانایی انجام وظایف سازمانی خود را ندارند و نیاز به کنترل و پیگیری مداوم است.
در اینجا متخصصان منابع انسانی با نشان دادن نتایج مطلوب فعالیت‌های کارکنان می‌توانند نظر و تفکرات مدیران را نسبت به توانایی پرسنل در انجام کارها تغییر دهند.
- تطابق با قوانین و مقررات
ارتباط پرسنل با سازمان‌ها در قالب قوانین و مقررات سازمانی و قوانین اداره کار و مقررات حقوقی شکل می‌گیرد. منابع انسانی موظف است بر این قوانین و مقررات تسط کافی داشته باشند.
از آن جهت که این قوانین و مقررات مرتبا دستخوش تغییرات قرار می‌گیرند، مدیر منابع انسانی باید اطلاعات خود را به روز نگه دارد و در جریان تحولات قرار گیرد.
- تنوع نیروی انسانی
سازمان‌ها متشکل از نیروهای انسانی هستند که هر کدام خصوصیات و ویژگی‌های اخلاقی منحصر به خود را دارند. تضاد عقاید پرسنل با هم در سازمان امری‌اجتناب‌ناپذیر است و مدیریت اختلاف عقاید بین کارکنان برعهده واحد مدیریت منابع انسانی است.
واحد منابع انسانی برای مدیریت فضای حاکم بر سازمان می‌تواند با تنظیم آیین‌نامه‌های ارتباطی درون سازمان به رفع تعارضات بین پرسنل بپردازد.
- عدم دسترسی به بودجه
دراختیار نداشتن بودجه کافی برای اجرای طرح‌ها و برنامه‌های درون سازمان یکی از دیگر چالش‌های مدیریت منابع انسانی در سازمان‌ها است.
برخی از مدیران بر این باور هستند که با بودجه کم هم می‌توان برنامه‌ها و طرح‌ها را عملی کرد. در این جا واحد منابع انسانی با رایزنی ومذاکره با مدیریت و شفاف‌سازی تمام جزییات هزینه می‌تواند این چالش را مدیریت کند.
- بی توجهی از سوی سایر واحدها
دربرخی از سازمان‌ها اهمیت وجود واحد منابع انسانی و تاثیر مدیریت نیروی انسانی در پیشبرد اهداف و افزایش بهره‌وری به خوبی شناخته نیست و جدی گرفته نمی‌شود. به همین دلیل ممکن است کارکنان دیگر بخش ها واحد منابع انسانی را جدی نگیرند و با آنها همکاری نکند که یک چالش بسیار جدی پیش روی واحد منابع انسانی است.
در چنین شرایطی بهتر است مدیران ارشد در سازمان اهمیت حضور منابع انسانی را به افراد سازمان شرح دهند.
کاربرد نرم‌افزار مدیریت منابع انسانی در رفع چالش‌ها
با کاربرد نرم افزارهای منابع انسانی در سازمان می‌توان بسیاری از چالش‌های منابع انسانی را رفع کرد. استفاده از نرم افزار به عنوان راه‌کاری برای بهبود فرآیندهای HR در سازمان شناخته شده است.
فرایند جذب و استخدام نیروی مستعد در سازمان یکی از چالش‌هایی است که به کمک نرم افزار منابع انسانی حل می‌شود و در بخش مهمی از هزینه و زمان صرفه‌جویی خواهد شد
مدیریت اطلاعات کارکنان و شناسایی توانمندی‌های آنها و در نتیجه بهبود عملکرد و کارایی سازمان یکی دیگر از تاثیرات کاربرد نرم افزار مدیریت منابع انسانی در سازمان است. پیچیدگی‌های فرایند محاسبه حقوق و دستمزد و پرداختی‌های متناسب با عملکرد کارکنان از دیگر چالش‌های مدیران این واحد است است. با استفاده از نرم افزارهای مدیریت منابع انسانی مثل نرم افزار حقوق و دستمزد به راحتی می‌توان حقوق و دستمزد کارکنان را مدیریت کرد.
نرم افزارهای منابع انسانی با رفع چالش‌های این حوزه، کارایی و دقت فرایندهای منابع انسانی را بهبود می‌بخشند و با ارائه تحلیل‌های ارزشمند به مدیران در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک کمک می‌کنند.
مدیران منابع انسانی به کمک سیستم‌های HRM می‌توانند روند عملکرد، مشارکت کارکنان و جمعیت‌شناسی نیروی کار را بررسی و گزارش دهند. همچنین رویکرد مبتنی بر داده این نرم افزار، واحد مدیریت منابع انسانی را در گرفتن تصمیمات آگاهانه، برنامه‌ریزی استراتژیک و مشارکت در تصمیم‌های سازمان توانمند می‌سازد.
منابع انسانی چگونه برای شرکت ارزش آفرینی می‌کند؟
واحد منابع انسانی از طریق موارد زیر به کارفرما کمک می‌کند تا بازدهی سرمایه‌گذاری خود بر روی افراد را به حداکثر برساند و برای سازمان ارزش آفرینی می‌کند
- شناسایی، جذب و استخدام استعدادهای برتر
- پذیرش و استفاده از راه حل‌های یکپارچه منابع انسانی برای بهبود کارایی و بهره‌وری
- پرورش و گسترش فرهنگ سازمانی در محل کار
- استفاده از تجزیه وتحلیل افراد و داده‌ها برای تصمیم‌گیری‌های آگاهانه
- ایجاد آماده‌گی در کارکنان برای سازگاری با تغییرات و برنامه‌های آموزش
کلام آخر
مدیریت منابع انسانی به عنوان یک عنصر کلیدی در موفقیت سازمان‌ها بر اساس یکسری اصول و قواعدی استوار است که باید توسط مدیران و پرسنل رعایت شود تا بهترین نتیحه حاصل شود.
همچنین واحد منابع انسانی یک رویکرد داده محور است که با تجزیه و تحلیل داده‌های سازمانی و اتخاذ تصمیمات مهم سازمانی مربوط به ارتقاء شغلی کارکنان، افزایش حقوق پرسنل، ارزیابی و حفظ کارکنان مستعد به افزایش بهره‌وری و ایجاد سازمانی پویا و کارا کمک می‌کند.
