آشنایی با قراردادهای تجاری بین‌المللی

تجارت کالا و خدمات در سطح جهانی و بین‌المللی نیازمند رعایت اصول و ارکان اساسی توسط طرفین معامله می‌باشد. قبل از ورود به بازرگانی خارجی در سطح بین‌المللی باید با نحوه انجام معاملات تجاری و تنظیم قراردادهای تجاری بین‌المللی آشنا شد تا بتوان به خواسته‌ها و اهداف خود در دنیای تجارت جهانی دست یافت.
با توجه به گسترش معاملات تجاری در سطح بین‌الملل در این مقاله با اصول اولیه قراردادهای بازرگانی خارجی و نحوه تنظیم قراردادهای تجاری بین‌المللی آشنا خواهید شد.

تعریف و اصول اولیه قراردادهای تجاری بین‌المللی

هر قراردادی ملزم به تعریف ارکان واصولی است که روابط بین دو طرف معامله را معین ومشخص می‌کند. قراردادهای تجاری بین‌المللی یک سند حقوقی و رسمی برای روابط تجاری بین یک کشور، فرد یا شرکت، با کشورها و شرکت‌های دیگر در سطح جهانی است.
قراردادهای تجاری بین‌المللی به عنوان ابزاری برای معاملات فرامرزی کالا و خدمات بین دو یا چند کشور عمل می‌کند که قراردادها، بر مبنای مسئولیت‌های طرفین معامله، هزینه‌ها و مبالغ پرداختی، ریسک‌ها و شروط مختلف، تهیه و تنظیم می‌گردد و به مثابه یک سند معتبر قانونی برای اثبات خرید و فروش کالا و خدمات در سطح بین‌المللی عمل می‌کند.

ارکان قراردادهای تجاری بین‌المللی

هر نوع قراردادی چه داخلی و چه قرادادهای تجاری خارجی ساختار و اصولی دارند که تضمین‌کننده امور متعدد در معاملات تجاری هستند و این قراردادها باید نکات حقوقی را رعایت کنند تا منبع قانونی و قابل اتکا در سطح بین‌المللی باشند.

• طرفین قرارداد : قراردادهای تجاری بین‌المللی مثل هر قرارداد حقوقی دیگر متشکل از دو طرف برای معامله است که می‌تواند اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند.
• موضوع : موضوع قرارداد، تعهد به انجام یک کار است که باید در قراداد بصورت جزیی و دقیق شرح داده شود. همچنین موضوع قرادادهای تجاری بین‌المللی نباید با مقررات و قوانین یک کشور و یا حقوق بین‌المللی مغایرت داشته باشد.
• تعهدات : مسئولیت‌ها و تعهدات طرفین در انجام موضوع قرارداد باید مشخصا نوشته شود
• مدت زمان قرارداد : برای انجام تعهدات قراردادهای تجاری بین‌المللی باید محدوده و مدت زمان مشخص نوشته شود.
• ضمانت اجرایی قرارداد : درصورت تاخیر در زمان مشخص شده برای انجام تعهدات و یا عدم انجام درست موضوع قراداد، ضمانت اجرایی تعیین می‌شود که نحوه جبران خسارات را مشخص می‌کند. ضمانت اجرایی قرادادهای تجاری بین‌المللی می‌تواند ضمانت‌نامه‌های بانکی باشد.
• نحوه پرداخت : هدف قرادادهای تجاری بین‌المللی کسب سود برای طرفین است. یکی از مهمترین ارکان قرادادها تعیین مبلغ قابل پرداختی برای انجام کار، نوع ارز قابل معامله و نحوه پرداخت مبلغ است.

چند نوع قرارداد تجاری بین‌المللی داریم؟

قرادادهای تجاری بین‌المللی به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند که هرکدام برای یک سری خاص از کالاها تنظیم می‌شوند:

• قرادادهای بین‌المللی خرید و فروش (International Sales Contracts)
  این قرادادها معامله کالاهای فیزیکی وغیرفیزیکی (مالکیت معنوی و برند) را دربرمی‌گیرند. هدف قرادادهای بین‌المللی خرید و فروش، فروش کالا است که اغلب برمبنای کنوانسیون‌های بین‌المللی تنظیم می‌شوند.
• قرادادهای بین‌المللی حمل و نقل (International Carriage Contracts)
  در قرادادهای بین‌المللی حمل و نقل، شیوه‌های حمل و نقل و جابجایی کالا تعیین می‌شود. این قراردادها تعهدات صاحب کالا، شیوه حمل کالا و تحویل آن را با توافق طرفین مشخص می‌کند. همچنین ریسک انتقال در حمل کالا برمبنای قوانین اینکوترمز که یک استاندارد بین‌المللی است تعیین می‌شود.
• قرادادهای بیمه (International Insurance Contracts)
  قراددهای بیمه‌ برای تعیین پوشش‌های بیمه در مقابل ریسک و خطرات احتمالی در تجارت بین‌المللی هستند. زمانی که دو طرف قراداد فراتر از مرزهای یک کشور باشند قرادادهای بیمه جنبه بین‌المللی پیدا می‌کنند.دراین قرادادها براساس انواع روش‌های حمل(مثل حمل به روش fob) مسئولیت پرداخت هزینه بیمه بین خریدار و فروشنده تغییر می‌کند.

قرادادهای بالا سه دسته کلی در تقسیم‌بندی اولیه قرادادهای بین‌المللی بودند که توضیح دادیم. در ادامه به انواع مهم قرادادهای بین‌المللی تجاری می‌پردازیم.

انواع مهم قراردادهای تجاری بین‌المللی

قرارداد فرانشیز یا حق امتیاز Franchise Agreement))

همانطور که از نام این قراداد پیداست، در قراداد فرانشیز مجوز استفاده از نام تجاری، مدل کسب وکار یک شرکت به شخص حقیقی یا حقوقی در کشور دیگر داده می‌شود و سالانه درصدی به حساب شرکت مالک برند واریز می‌شود.

جوینت ونچر (International Finance Contracts)

یکی از رایج‌ترین قراردادهای تجاری بین‌المللی قرارداد جوینت وینچر است که هر یک از طرفین قراداد کسب و کار و تجارت خود را حفظ می‌کنند و در یک فعالیت تجاری مشترک با هم همکاری می‌کنند. هدف قرارداد جوینت وینچر به اشتراک گذاشتن سود و زیان حاصل از یک فعالیت تجاری است.

قرارداد تامین مالی فاینانس

این قراداد مابین سرمایه‌گذار در یک کشور و سرمایه‌پذیر در کشوری دیگر تنظیم می‌شود. براساس قراداد بین‌المللی فاینانس، سرمایه‌گذار در کشور خود شروع به ساخت و ساز و طرح‌های زیرساختی می‌کند و سرمایه‌پذیر در کشور دیگر منابع مالی و ابزارهای مورد نیاز سرمایه‌گذار را تامین می‌کند. در نهایت سود و دستمزد سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود.

قرارداد توزیع بین المللی

در قراداد توزیع بین‌المللی حق انحصاری توزیع محصولات یک شرکت به شرکت یا شخصی دیگر در کشور خارجی داده می‌شود. در این نوع قراداد یک شرکت تولیدکننده و صادرکننده محصول است که حق مالکیت کالا را دارد و شرکت دیگر توزیع کننده محصولات.

قرارداد احداث، بهره برداری (BOT)

برای پروژه‌های بزرگی مثل احداث پالایشگاه، قراداد احداث و بهره‌برداری تنظیم می‌شود. معمولا یک طرف این قراردادها، دولت است و طرف دیگر یک شرکت بین‌المللی تجاری است که فعالیت‌های ساخت، احداث و بهره‌برداری را انجام می‌دهد.

قرارداد لایسنینگ (Licensing)

لایستنینگ یا قراداد لیسانس مجوز استفاده از مالکیت معنوی مانند علامت تجاری، حق تکثیر یا اختراع را به یک شخص حقیقی یا حقوقی در یک کشور خارجی می‌دهد.

قرارداد کلید در دست (Turn- Key)

یک قرارداد بین کارفرما و پیمانکار که باعث کاهش دخالت کارفرما در امور مربوط به ساخت و ساز می‌شود قرارداد کلید در دست است. در این قراداد بین‌المللی پیمانکار مسئولیت تامین امور مالی، تجهیزات، نیروی انسانی و اجرای تمام زیرساخت‌ها را دارد و در پایان قراداد دستمزد خود را دریافت می‌کند.

قرارداد بیع متقابل

قرارداد بیع متقابل برای کشورهای درحال توسعه که قصد دارند پروژه‌های زیرساختی بزرگ را انجام دهند مناسب است. در قرارداد بیع متقابل یک کشور با پیمانکار بین‌المللی خارجی قراداد می‌بندد و پیمانکار تمام زیرساخت‌ها، منابع، نیروی انسانی مورد نیاز را تامین می‌کند. این قرارداد معمولا برای مدت 3 الی 20 سال بسته می‌شود.

5 نکته در تنظیم متن قراردادهای تجاری بین‌المللی

1. تهیه پیش‌نویس
2. انجام توافقات بین‌المللی
3. تعیین شکل قرارداد
4. مختصر یا مفصل بودن متن
5. پیچیده یا ساده نوشتن متن قرارداد

روش‌های پرداخت در قراردادهای تجاری بین‌المللی

تعیین روش پرداخت یکی از مهمترین‌ ارکان در ساختار قراردادها است. روش پرداخت در قراردادهای تجاری بین‌المللی با توجه به نوع قرارداد و شرایط طرفین، نوع کالا یا خدمات می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:

• پیش‌پرداخت یا پرداخت نقدی (Advance Payment)

در این روش خریدار قبل از ارسال کالا توسط فروشنده بخشی از مبلغ توافقی در قرارداد را به حساب فروشنده واریز یم‌کند. این روش ریسکی برای فروشنده ندارد و ممکن است برای خریدار ریسک بالایی داشته باشد، زیرا که بعد از واریز وجه در صورت عدم ارسال کالا امکان استرداد مبلغ نیست.

• روش اعتبار اسنادی (Documentary Credit)

روش اعتبار اسنادی که در یک مقاله بطور مفصل توضیح داده‌ایم برای هردوطرف معامله امنیت بالایی دارد. در روش اعتبار اسنادی خریدار از بانک خود می‌خواهد در ازای دریافت اسناد از طرف فروشنده، مبلغ قرارداد را به حساب فروشنده واریز کند. در این روش بانک به عنوان واسطه معتبر عمل می‌کند.

• حواله (Remittance)

پرداخت به روش حواله در قراردادهای بین‌المللی به این صورت است که خریدار پس از دریافت کالا یا خدمات، کل مبلغ قراداد را به حساب فروشنده حواله می‌کند. روش حواله کمترین ریسک را بری خریدار دارد و ممکن است ریسک بالایی برای فروشنده داشته باشد

• برات یا وصول اسنادی(Bill of Exchange)

در این روش خریدار سفته یا برات را به عنوان تعهد به فروشنده می‌دهد و این برات برای فروشنده نقدینگی فوری ایجاد می‌کند.

• ضمانتنامه بانکی (Bank Guarantee)

پرداخت به روش ضمانتنامه بانکی بیشترین امنیت را برای فروشنده ایجاد می‌کند. زیرا در روش ضمانتنامه بانکی، بانک خریدار متعهد می‌شود در صورتیکه خریدار مبلغ را واریز نکند، کل مبلغ را به فروشنده پرداخت کند.

کلام آخر
قرارددهای تجای بین‌المللی نوعی توافق کتبی بین چند شخص یا شرکت در دو کشور مختلف است برای مبادله کالا و خدمات. این قراردادها که سندیت قانونی و حقوقی دارند نقش حیاتی در تنظیم روابط تجاری بین‌المللی ایفا می‌کنند.