مالیات یکی از منبع درآمدهای دولت است و همواره با چالش‌های زیادی جهت ایجاد عدالت مالیاتی و جلوگیری از فرارمالیاتی برای دولت‌ها همراه بوده است. در سال 1397 دولت برای تسهیل در انجام تکالیف مالیاتی و قانون پایانه‌های فروشگاهی، سامانه مودیان مالیاتی را در بستر وب راه‌اندازی کرد تا مشمولین این قانون به راحتی بتوانند در سامانه مودیان مالیاتی ثبت‌نام کنند و تبادل مستقیم و کارایی با دولت داشته باشند.
مهمترین سوال در این حوزه این است که چه کسانی مشمول ثبت‌نام در سامانه مودیان مالیاتی می‌شوند؟
مطابق با بند ج ماده 1 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان تمامی صاحبان مشاغل اعم از صنفی یا غیرصنفی و اشخاص حقوقی که خدمات یا کالایی را بفروش می‌رسانند باید در سامانه مودیان مالیاتی ثبت‌نام کنند و بابات فعالیت‌های خود مالیات پرداخت کنند. با این حساب کسانی که در سامانه مودیان باید ثبت‌نام کنند به دو گروه اصلی (اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی) تقسیم می‌شوند.
افراد مشمول ثبت نام در سامانه مودیان:
- اشخاص حقوقی شامل تمامی شرکت‌های سهای عام ، خاص، مسئولیت محدود
- اشخاص حقیقی که به روش‌های مختلفی مثل اجاره واحد‌های مسکونی یا تجاری، فروش کالاو خدمات و دیگر روش‌ها کسب درآمد می‌کنند
- افرادی با فعالیت‌های تجاری مثل فروشگاه آنلاین و مشاغل خانگی
- فعالان اقتصادی در مناطق ویژه اقتصادی که سقف درآمدی آنها از سقف معافیت مالیاتی که ویزران تعیین کرده‌اند بیشتر باشد.
در بند ج ماده 1 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان مالیاتی تکلیف اشخاص حقیقی و حقوقی که مشمول مالیات و ثبت‌نام در سامانه مودیان می‌شوند مشخص شده است.
” کلیه صاحبان مشاغل صنفی و غیر صنفی و اشخاص حقوقی موضوع فصل های ۴ و ۵ باب سوم قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۲/۰۳/۱۳۶۶ با اصلاحات و الحاقات بعدی آن، مشمول ثبت نام در سامانه مودیان هستند”
مودی مالیاتی به چه کسی گفته می‌شود؟
(در قانون پایانه‌های فروشگاهی، منظور از واژه مودی اشخاصی است که مشمول مالیات می‌شوند) بنابراین به هر شخص حقیقی یا حقوقی که در سامانه مودیان، پرونده مالیاتی دارد “مودی” گفته می‌شود و مشمول نظام مالیاتی و انجام تکالیف مالیاتی خود در سامانه مودیان می‌شود.
چه کسانی ملزم به ثبت‌نام در سامانه مودیان نیستند؟
تبصره ماده 2 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، کلیه مودیانی را که کالا و خدمات معاف از مالیات بر ارزش افزوده ارائه می‌دهند یا امکان عضویت در سامانه و صدور صورتحساب الکترونیکی را ندارند، از ثبت‌نام در سامانه مودیان مالیاتی معاف می‌دارد.
به برخی از این اشخاص در زیر اشاره شده است
- اشخاص حقوقی شامل کلیه شرکت‌های سهامی خاص، عام و مسدولیت محدود که کالا و خدمات معاف از مالیات بر ارزش افزوده ارائه می‌دهند.
- اشخاص حقیقی موضوع ماده 81 که شامل فعالیت‌های کشاورزی، زنبورداری، دامداری، پرورش ماهی، صیادی، احیای مراتع و جنگل‌داری
- اشخاص حقیقی در ماده 142 قانون مالیات‌های مستقیم شامل کارگاه‌های تولید فرش دستباف، صنایع دستی، شرکت‌های تعاونی، اتحادیه‌های تولیدی مربوطه
سامانه مودیان مالیاتی چیست ؟
سامانه مودیان مالیاتی که به اختصار سامانه مودیان خوانده می‌شود در سال 1397 در بستر وب توسط سازمان امور مالیاتی کشور راه‌اندازی شد. این سیستم نرم‌افزاری تحت وب با هدف شفافیت در ایجاد عدالت مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی و همچنین به عنوان درگاهی برای تبادل میان مودی و سازمان امور مالیاتی راه‌اندازی شد.
سامانه مودیان مالیاتی بستری برای تبادل سریع مستندات بین مودی و سازمان امور مالیاتی است و به مودیان مالیاتی کمک می‌کند سه کار زیر را به سادگی در سامانه مودیان انجام دهند:
- ارسال اطلاعات مورد نیاز به سازمان امور مالیاتی
- پرداخت مالیات
- جمع‌آوری و وصول مالیات و بدهی‌های مالیاتی توسط سازمان
در مورد اینکه سامانه مودیان چیست، باید بدانید که سامانه مودیان به افراد حقوقی و حقیقی که می بایست مالیات پرداخت کنند، اجازه می دهد تا اطلاعات مالیاتی خود را در آن ثبت کنند. این اطلاعات شامل درآمد، مالیات و عوارض، هزینه ها، کسری ها، اعتبارات و سایر اطلاعات مربوط به مالیات می شود. با ثبت این اطلاعات، شفافیت بیشتری در حوزه مالیاتی به وجود می آید و امکان اطلاع رسانی بهتر به افراد نیز وجود دارد.
همچنین با استفاده از سامانه مودیان، امکان پرداخت مالیات آنلاین وجود دارد که این امر را برای افراد راحت تر و سریع تر می کند. به این ترتیب، تسهیل در پرداخت مالیات برای افراد ممکن می شود و سازمان امور مالیاتی نیز به منظور جمع آوری درست و به موقع مالیات، از این سامانه استفاده می کند.
نحوه ثبت‌نام در سامانه مودیان مالیاتی
ثبت‌نام در سامانه مودیان مالیاتی مانند ثبت‌نام در دیگر سامانه‌های الکترونیکی نیست که با ارائه مدارک و مشخصات و احراز هویت بتوان ثبت‌نام کرد.
برای ثبت‌نام در سامانه مودیان نیاز به گذراندن 4 مرحله پیش نیاز است:
- مرحله اول : ثبت‌نام در نظام مالیاتی
اولین قدم برای ثبت‌نام در سامانه مودیان مالیاتی، ثبت‌نام و ایجاد پرونده در سامانه ملی خدمات مالیاتی است.
- مرحله دوم : اخذ گواهی امضای الکترونیکی از مرکز صدور گواهی
در مرحله دوم ثبت‌نام سامانه مودیان، وارد سایت gica.ir می‌شوید و با کلیک برگزینه (( درخواست صدور گواهی امضای الکترونیکی)) مراحل ثبت‌نام و احراز هویت را انجام دهید. یک کد رهیگیری از این سایت دریافت می‌کنید که با مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت و ارائه کد رهیگیری می‌توانید یک توکن امضای الکترونیکی که شبیه به یک فلش مموری است را دریافت کنید.
بوسیله توکن امضای الکترونیک، می‌توانید کلید عمومی سامانه مودیان را دریافت کنید که این کلید برای دریافت شناسه یکتای حافظه مالیاتی خودتان ضرورری است
- مرحله سوم : ورود به کارپوشه سامانه مودیان و دریافت شناسه یکتای حافظه مالیاتی
زمانی‌که در مرحله ابتدایی در سازمان امور مالیاتی ثبت‌نام کردید و پرونده ایجاد کنید، سازمان امور مالیاتی برای شما یک کارپوشه ایجاد می‌کند.
با ورود به درگاه ملی خدمات مالیاتی، کارپوشه ایجاد شده توسط سازمان امور مالیاتی در دسترس شما قرار می‌گیرد. در کارپوشه گزینه (شناسه‌های یکتا حافظه مالیاتی) را در سمت راست صفحه کلیلک کنید و با بارگزاری فایل کلید عمومی می‌توانید شناسه یکتای حافظه مالیاتی را دریافت کنید.
به دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کنید و با ارائه کد یکتای حافظه مالیاتی خود و مدارک دیگر مثل آگهی تاسیس شرکت و آخرین تغییرات شخص حقوقی می‌توانید توکن سامانه مودیان مالیاتی را دریافت کنید.
- مرحله چهارم : دریافت شناسه کالاها و خدمات برای صدور صورتحساب الکترونیکی
شناسه کالاها و خدمات، یک کد شناسایی است که توسط سازمان امور مالیاتی به کالاها و خدمات گوناگون اختصاص داده شده است. کد شناسایی کالا و خدمات به دو دسته زیر تقسیم می‌شود
- شناسه عمومی کالا و خدمات
- شناسه خصوصی کالا و خدمات
شناسه عمومی کالا و خدمات لیستی از کالا و خدمات و کد شناسایی آنهاست که برای بررسی موجود بودن شناسه کالا و خدمات کسب و کار شما اهمیت دارد.
یا مراجعه به صفحه سازمان امور مالیاتی کشور می‌توانید شناسه کالا و خدمات خود را دریافت کنید. چنانچه کد شناسایی کالا و خدمات شما در سایت سازمان امور مالیاتی وجود نداشته باشد با مراجعه به سامانه جامع تجارت و انجام اقدامات لازم، شناسه کالا و خدمات خود را می‌توانید دریافت کنید.
- مرحله پنجم : تکمیل ثبت‌نام در سامانه مودیان
پس از انجام 4 مرحله پیش‌نیازی که در بالا توضیح داده شد اکنون می‌توانید نسبت به تکمیل ثبت‌نام خود در سامانه مودیان مالیاتی اقدام کنید.
با وارد کرد کد ملی برای اشخاص حقیقی و شناسه ملی برای اشخاص حقوقی می‌توانید وارد درگاه سازمان امور مالیاتی شوید و سپس دکمه ثبت‌نام را کلیک کنید.
پس از ورود به درگاه گزینه عضویت در سامانه مودیان و ایجاد کارپوشه را کلیک کنید تا نام کاربری و رمز عبور به شماره همراه شما ارسال شود. (شماره همراه اعلامی باید به نام مودی باشد)
با دریافت نام کاربری و رمز عبور موقت می‌توانید وارد کارپوشه سامانه مودیان شوید. چنانچه در کارپوشه پرونده خود را مشاهده نکردید، ثبت‌نام مالیاتی یا ثبت‌نام ارزش افزوده شما در سامانه نهایی نشده است.
صورتحساب مالیاتی
انواع صورتحساب مالیاتی شامل (صورتحساب الکترونیکی / صورتحساب غیر الکترونیکی)می‌شود که در زیر به اختصار هر کدام را توضیح خواهیم داد.
- صورتحساب الکترونیکی مالیاتی
صورتحساب الکترونیک دارای یک شماره منحصربفرد مالیاتی است که اطلاعات آن در حافظه مالیاتی فروشنده ذخیره می‌شود. سازمان امور مالیاتی متناسب با هر کسب و کار مشخصات و اقلام اطلاعاتی صروتحساب الکترونیکی را تعیین و اعلام یم‌کند و درصورتی که از دستگاه کارت خوان یا درگاه پرداخت الکترونیکی استفاده شود، رسید پرداخت الکترونیکی حکم صورتحساب الکترونیک را دارد.
سه نوع متفاوت از صورتحساب الکترونیکی داریم که در زیر معرفی خواهیم کرد:
- صورتحساب الکترونیکی نوع اول کاملا شبیه به صورتحساب‌های رسمی است که پیش‌تر مودیان مالیاتی برای قبولی اعتبار مالیات بر ارزش افزوده از این نوع صورتحساب‌ها استفاده می‌کردند. صورتحساب الکترونیکی نوع اول اطلاعاتی نظیر اطلاعات خریدار، فروشنده، کالا یا خدمات مورد معامله، مالیات بر ارزش افزوده، تخفیف و نحوه تسویه را در برمی‌گیرد.
- صورتحساب الکترونیکی نوع دوم فقط اطلاعات فروشنده و کالا و خدمات مورد معامله را در برمی‌گیرد و مالیات بر ارزش افزوده در این نوع صورتحساب به عنوان اعتبار مالیاتی خریدار لحاظ نمی‌شود.
- صورتحساب الکترونیکی نوع سوم در واقع رسید پرداخت صادره از دستگاه کارتخوان و درگاه پرداخت الکترونیک است و رقم مالیات بر ارزش افزوده در این نوع صورتحساب به عنوان اعتبار مالیاتی خریدار لحاظ نمی‌شود.
- صورتحساب غیر الکترونیکی مالیاتی
صورتحساب غیر الکترونیک تنها زمانی که سامانه مودیان قطع باشد بصورت محدود در اختیار مودیان قرار می‌گیرد. صورتحساب غیر الکترونیکی همانند صورتحساب الکترونیکی نوع اول است با این تفاوت که بجای شماره منحصربفرد سامانه مودیان، دارای شماره شمس است.
قانون پایانه های فروشگاهی چیست؟
قانون پایانه های فروشگاهی به معنای این است دستگاه کارتخوان بانکی (pos) ، رایانه و تمامی درگاه های پرداخت الکترونیکی که سه قابلیت ( اتصال به شبکه پرداخت اینترنتی/ اتصال به سامانه مودیان / صدور صورتحساب الکترونیک) را دارند تحت عنوان پایانه های فروشگاهی محسوب شده. دستگاه های نام برده می توانند از دریافت صورتحساب مالیاتی برخوردار شده و صاحبان پایانه های فروشگاهی می بایست در سامانه مودیان مالیاتی ثبت نام کرده و صورتحساب خود را صادر کنند.
سامانه مودیان به عنوان یک سامانه ثبت اطلاعات مالیاتی، بسیار اهمیت دارد.
حتماً بخوانید: گزارش مالی چیست و چرا برای کسب و کارها مهم است؟
در ادامه به برخی از مهمترین اهمیت‌های این سامانه اشاره می‌کنم:
یکی از اصلی ترین دلایل راه اندازی سامانه مودیان مالیاتی مشکلاتی بود که در سال های اخیر، دولت و به خصوص، سازمان امور مالیاتی کشور، با آن مواجه شده بود و آن بحث فرار مالیاتی برخی از مودیان بوده که موجب کاهش قابل توجه درآمدهای مالیاتی دولت و تحمیل فشار مضاعف بر سایر مودیان مالیاتی شده بود.
به منظور مقابله با این مشکل، دولت، اقدامات مهمی را اتخاذ نموده که یکی از مهم ترین اقدامات آن، تاسیس و راه اندازی سامانه مودیان مالیاتی بوده که در قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان، مورد تصریح قانون گذار قرار گرفته است. بر اساس این قانون، برخی از مودیان مالیاتی، ملزم به ثبت نام در این سامانه و انجام تکالیف قانونی مربوط به آن، من جمله ارسال صورت حساب الکترونیکی بوده و در صورت عدم انجام این تکالیف، با ضمانت اجراهای مقرر در قانون، مواجه خواهند شد.
از همین رو هیئت وزیران در جلسه مورخ ۲۲ فروردین ۱۴۰۰، به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و در اجرای تبصره مندرج در ماده (۲) قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، فهرست گروه مؤدیانی که در سال ۱۴۰۰ ملزم به ثبت نام در سامانه مؤدیان و صدور صورتحساب الکترونیکی نمی باشند را تعیین کرد.
بر این اساس، اشخاص حقیقی موضوع ماده (۸۱) قانون مالیات های مستقیم (شامل فعالان حوزه کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغانداری، احیاء مراتع و جنگل ها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات)، اشخاص حقیقی موضوع ماده (۱۴۲) قانون مالیات های مستقیم (شامل کارگاه های فرش دستباف و صنایع دستی و شرکت های تعاونی و اتحادیه های تولیدی مربوطه) و صاحبان مشاغل (اشخاص حقیقی) گروه سوم موضوع آیین نامه اجرایی ماده (۹۵) اصلاحی قانون مالیات های مستقیم که صرفاً فروشنده و ارایه کننده کالا و خدمات معاف از مالیات بر ارزش افزوده موضوع قانون مالیات بر ارزش افزوده می باشند، ملزم به ثبت نام در سامانه مؤدیان نیستند .
نکته حائز اهمیت این است که در گذشته صاحبان مشاغل از فاکتورهای مرسوم خرید و فروش استفاده می‌کردند و این فاکتور را بارگذاری می‌کردند اما طبق قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، صرفاً صورت حساب الکترونیک معتبر است. بر اساس این قانون، فروشنده باید وارد سامانه مودیان شده و پیش فاکتور را صادر کند، خریدار نیز باید مندرجات را تأیید کند. بنابراین در این سامانه هم تراکنش‌ها شفاف می‌شود هم صورت حساب‌های الکترونیکی صادر می‌شود.
به طور خلاصه می توان بیان کرد :
بند ج ماده 1 قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان، در مورد اشخاص مشمول این قانون، مقرر داشته: « کلیه صاحبان مشاغل (صنفی و غیرصنفی) و اشخاص حقوقی موضوع فصلهای چهارم و پنجم باب سوم قانون مالیات های مستقیم مصوب 3/12/1366 با اصلاحات و الحاقات بعدی آن، مشمول این قانون هستند…»
بنابراین، در پاسخ به این سوال که چه کسانی باید در سامانه مودیان مالیاتی tp.tax.gov.ir ثبت نام کنند، باید گفت، دو گروه از مودیان مالیاتی، علاوه بر ثبت نام اظهارنامه مالیاتی، موظف به ثبت نام در این سامانه و انجام تکالیف آن نیز بوده که این دو گروه، عبارتند از:
کلیه اشخاص حقیقی که از صاحبان مشاغل بوده؛ اعم از اینکه این مشاغل، صنفی یا غیر صنفی باشد.
کلیه اشخاص حقوقی؛ اعم از شرکت های تجاری و اشخاص حقوقی غیر تجاری(صرفا نسبت به درآمد ناشی از فعالیت های انتفاعی خود )
