نحوه محاسبه بهای تمام شده + نکات حسابداری بهای تمام شده

بهای تمام شده کالاها، معیار مالی بسیار ارزشمندی برای کسب‌وکارهاست؛ چون در آن تمامی هزینه‌های مربوط به تولید و فروش یک محصول اندازه‌گیری می‌شود. صاحبان کسب‌وکار بهای تمام شده را تجزیه‌ و تحلیل می‌کنند تا مطمئن شوند که هزینه‌ها در محدوده برآوردهای بودجه قرار دارد و کسب‌وکارشان در حال سودآوری است. اما بهای تمام شده کالا چیست؟ نحوه محاسبه بهای تمام شده چگونه است؟ برای آشنایی بیشتر با بهای تمام شده و اهمیت آن برای کسب‌وکارها، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

بهای تمام شده کالا چیست؟

منظور از بهای تمام شده کالا، کل مبلغی است که برای تولید، ساخت و فروش یک محصول صرف می‌شود. در نتیجه، تنها کسب‌وکارهایی باید این معیار را مورد تجزیه‌وتحلیل و بررسی قرار دهند که موجودی فیزیکی دارند و محصولی تولید می‌کنند. تعریف قیمت تمام شده محصول ساده به نظر می‌رسد، اما فرمول محاسبه قیمت تمام شده محصول باتوجه‌به محصولاتی که تولید می‌کنید ممکن است پیچیده باشد.

از آنجایی‌ که بهای تمام شده برای ادامه فعالیت کسب‌وکار شما بسیار ضروری است، باید آن را به‌عنوان هزینه در صورت‌های درآمدی خود لحاظ کنید. همچنین، برای محاسبه سود ناخالص و حاشیه سود، محاسبه بهای تمام شده ضروری است.

قیمت تمام شده چگونه محاسبه می‌ شود؟

فرمول و نحوه محاسبه بهای تمام شده کالا باتوجه‌ به ماهیت کسب‌ و کار شما متفاوت است. در ادامه، چند فرمول برای محاسبه بهای تمام شده کالاها ارائه شده است:

• خرید خالص= خرید طی دوره + اضافات خرید – (برگشت از خرید + تخفیفات درصدی خرید+ کسورات خرید)
• موجودی کالای پایان دوره = تعداد کالای موجود در انبار × بهای هر کالا
• بهای تمام‌شده کالای تولیدشده = بهای تمام شده کالا در جریان تولید – موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره
• موجودی کالای آماده برای فروش = موجودی کالای اول دوره + خرید خالص
• فرمول بهای تمام‌شده کالای فروخته‌شده= موجودی کالای آماده برای فروش – موجودی کالای پایان دوره

در حسابداری بهای تمام شده چه مواردی در نظر گرفته می‌ شوند؟

یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی که هنگام محاسبه بهای تمام شده ذهن مدیران را به خود مشغول می‌کند، این است که در فرمول محاسبه قیمت شده محصول چه چیزهایی را باید مدنظر قرار دهیم و چه چیزهایی را نه.

اگر پرداخت هزینه خاصی را متوقف کرده‌اید و بدون آن قادر به تولید کالا یا ارائه خدمات هستید، این هزینه نباید در فرمول محاسبه بهای تمام شده لحاظ شود. اما اگر قطع آن هزینه مانع از تولید کالا شود، باید در محاسبه آن را در نظر بگیرید.

بعضی از مواردی که حتماً باید در محاسبه بهای تمام شده کالا در نظر گرفته شوند عبارت‌اند از:

• مجوز نرم‌افزار
• مواد اولیه یا لوازم موردنیاز برای تولید
• هزینه بسته‌بندی محصولات
• نگهداری محصولات/مواد اولیه
• دستمزد کارکنانی که در تولید/تحویل مستقیم کالاها و خدمات شرکت مشارکت دارند

با این تفاسیر، چه چیزهایی را نباید در فرمول بهای تمام شده کالای ساخته شده در نظر گرفت؟ این مسئله کاملاً به ماهیت کسب‌وکار شما و نوع محصولاتی که تولید می‌کنید بستگی دارد. مواردی که در زیر از آن‌ها نام‌برده‌شده است، به طور مستقیم یا غیرمستقیم در تولید دخالت ندارند و نباید در فرمول محاسبه بهای تمام شده کالا لحاظ شوند:

• هزینه‌ های مربوط به بازاریابی محصول و افزایش فروش
• کمیسیون فروشندگان
• بعضی از هزینه‌های سربار
• هزینه توسعه محصول

سه فرمول مهم در محاسبه بهای تمام شده کالا

بهای تمام شده کالای خریداری شده + فرمول محاسبه بهای تمام شده کالای خریداری شده
بهای تمام شده کالای ساخته شده + فرمول محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده
بهای تمام شده کالای فروش رفته + فرمول محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته

• بهای تمام شده کالای خریداری شده + فرمول محاسبه بهای تمام شده کالای خریداری شده

در حسابداری بهای تمام شده کالای خریداری شده، طبق فرمول زیر محاسبه می‌شود:
بهای تمام شده کالای خریداری شده = (موجودی اول دوره + خرید خالص طی دوره = (کالای آماده به فروش) – موجودی کالای پایان دوره )

• بهای تمام شده کالای ساخته شده + فرمول محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده

در محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده ما یک گروه کالایی که در جریان ساخت بوده و از دوره قبلی به دوره جدید منتقل شده داریم و یک گروه کالایی که در همان دوره جاری ساخته شده است که برای محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده باید این دو دسته کالا را در نظر گرفت
هزینه تولید یا ساخت کالا برابر است با (مجموع هزینه‌های موادی که مستقیما در تولید مصرف شده + هزینه دستمزد کارکنان و هزینه‌های سربار ساخت)

هزینه کالاهایی که از دوره قبل به دوره جدید منتقل شده اند را هزینه کالای در جریان ساخت می‌گویند و جمع هزینه‌های تولید و هزینه‌های کالای در جریان ساخت، قیمت نهایی کالای درجریان ساخت را تعیین می‌کند.

ارزش نهایی کالای ساخته شده = موجودی کالای در جریان ساخت در پایان هر دوره حسابداری – بهای تمام شده کالای در جریان ساخت

• بهای تمام شده کالای فروش رفته + فرمول محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته

هزینه‌های مستقیمی که در تولید کالاهای فروخته شده صرف شده است <<بهای تمام شده کالای فروش رفته>> می‌باشد. این هزینه‌ها شامل مجموع هزینه‌های مواد مصرفی در تولید کالا و هزینه‌های مستقیم نیروی کار، حقوق و دستمزد و هزینه‌های سربار می‌شوند. ( هزینه‌های غیرمستقیم مثل هزینه بازاریابی، هزینه‌های اداری در محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته لحاظ نمی‌شود)
بهای تمام شده کالای فروش رفته از آن جهت که مجموع هزینه‌های تولید را شامل می‌شود و به علت هزینه‌ بودن آن، ماهیت بدهکار را در حسابداری دارد.

ما در محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته دو فرمول زیر را داریم
فرمول قیمت تمام شده کالای فروش رفته = (موجودی کالا در ابتدای دوره + موجودی کالا در طول دوره – موجودی کالا در پایان دروه)

فرمول بهای تمام شده کالای فروش رفته = (موجودی کالای آماده به فروش – موجودی کالای پایان دوره)

تفاوت بهای تمام شده کالای ساخته شده و بهای تمام شده کالای فروش رفته

• بهای تمام شده کالای ساخته شده مجموع هزینه‌های مواد اولیه مصرف شده در ساخت، حقوق و دستمزد کارکنان و همه هزینه‌های سربار را شامل می‌شود و در ترازنامه‌های مالی به عنوان موجودی کالا ثبت می‌شود. در نتیجه بهای تمام شده کالای ساخته شده ماهیت دارایی دارد.
• زمانی که یک کالا به فروش می‌رسد قیمت نهایی کالای ساخته شده که از انبار خارج شده است تبدیل به بهای تمام شده کالای فروش رفته می‌شود و به عنوان یک هزینه در گزارش سود و زیان شرکت محسوب می‌شود و باعث کاهش حساب درآمد فروش خواهد شد.
• بهای تمام شده کالای فروش رفته یک حساب موقت است و ماهیت بدهکار را دارد ولی بهای تمام شده کالای ساخته شده یک حساب دائمی است و ماهیت دارایی را دارد.

انواع بهای تمام شده کالای فروش رفته در حسابداری

• بهای تمام شده کالای فروش رفته در ترازنامه

زمانی که بهای تمام شده کالای فروش رفته افزایش یابد، وجوه و موجودی نقدی در شرکت بیشتر می‌شود که این موجودی نقدی در ترازنامه به عنوان دارایی جاری شرکت ثبت می‌شود. در نتیجه با افزایش بهای تمام شده کالای فروش رفته دارایی جاری شرکت افزایش می‌یابد و باعث افزایش سود انباشته در آخر سال می‌شود.

• بهای تمام شده کالا در سیستم دائمی

محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته در سیستم دائمی دقت بالایی نسبت به سیستم ادواری دارد و در این روش کالاها و اطلاعات انبارگردانی، رویدادهای مالی مربوط به کالا به طور مداوم و جداگانه ثبت می‌شوند.
در سیستم دائمی در زمان خرید موجودی کالا بدهکار است و حساب‌های پرداختنی بستانکار و موقع فروش صندوق یا حساب‌های دریافتنی بدهکار می‌شوند و درآمد را فروش بستانکار می‌کنیم.

• بهای تمام شده در حسابداری صنعتی

حسابداری صنعتی نام دیگر حسابداری بهای تمام شده است که در این روش تمام هزینه‌های یک شرکت در تولید یک محصول محاسبه می‌شود. با حسابداری صنعتی اندازه تمام عملیات تولید کالا مشخص می‌شود و هزینه‌ها برای مقایسه نتیجه نهایی در بخش خروجی به‌کار می‌روند تا مدیران بتوانند برنامه‌ریزی مناسبی برای تولید داشته باشند و نهایتا عملکرد مالی شرکت را بهبود بخشند.

• بهای تمام شده کالای فروش رفته در سیستم ادواری

فرمول بهای تمام شده کالای فروش رفته در سیستم ادواری = (موجودی پایان دوره – خرید + موجودی اول دوره)
در سیستم ادواری بهای تمام شده کالای فروش رفته شامل تمام موجودیهای فروش رفته، کالای حذف شده یا به سرقت رفته می‌شود.

مقایسه حسابداری بهای تمام شده و محاسبه بهای تمام شده

چرا محاسبه بهای تمام شده مهم است؟

حسابداری بهای تمام شده یا همان محاسبه بهای تمام شده کالاها مزایای متعددی را برای کسب‌ و کارها به همراه دارد، از جمله:

• تعیین قیمت مناسب برای محصولات

تعیین قیمت مناسب برای کالاهای تولیدی، این امکان را در اختیار شما قرار می‌دهد که هزینه‌های خود را پوشش دهید و درعین‌حال، از حاشیه سود سالمی برخوردار شوید. علاوه بر این، فرمول محاسبه قیمت تمام شده محصول شما را درباره این‌که دقیقاً چه زمانی باید قیمت‌های خود را افزایش یا کاهش دهید، راهنمایی می‌کند.

• درک سلامت مالی کسب‌ و کار

با محاسبه هزینه‌های فرآیند تولید و استفاده از فرمول بهای تمام شده برای محاسبه نسبت‌های مختلف، می‌توانید وضعیت سلامت مالی شرکتتان را بهتر درک کنید. از این طریق، می‌توانید درمورد این‌که به سرمایه‌گذاری بیشتر یا بهبود مدیریت موجودی‌ها نیاز است یا خیر، تصمیم‌گیری کنید. همچنین، به شما کمک می‌کند که دریابید آیا می‌توانید بدهی‌های خود را تسویه کنید؟ اگر نتوانستید، آیا باید هزینه‌های حقوق و دستمزد را کاهش دهید یا این‌که کسب‌وکار خود را به طور کامل تعطیل کنید؟

• مدیریت مؤثر مالیات‌ ها

بهای تمام شده یک هزینه تجاری است؛ به این معنی که از مالیات کسر می‌شود. دانستن قیمت تمام شده محصول به شما کمک می‌کند که مالیات‌های خود را به طور مؤثرتری مدیریت کنید و از بروز مشکلات قانونی جلوگیری کنید. شایان‌ذکر است که اگر بهای تمام شده کالای ساخته شده یا خریداری شده بالا باشد، مالیات کمتری به شما تعلق می‌گیرد؛ چون درآمد خالص کمتری خواهید داشت. اگرچه پرداخت مالیات کمتر باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های کسب‌وکار می‌شود، اما از طرف دیگر نشان‌دهنده این است که کسب‌وکار شما سودآوری کافی ندارد؛ بنابراین، برای اطمینان از کارایی و سودآوری کسب‌وکارتان، باید تعادل مناسب و درستی برقرار کنید.

• شناسایی فرصت‌ های آتی برای رشد

تجزیه‌وتحلیل تغییرات بهای تمام شده در چند سال گذشته این امکان را در اختیار شما قرار می‌دهد که با تخمین فروش، درآمد و هزینه‌های عمومی کسب‌وکار در دوره‌ای معین، تصمیم‌های راهبردی بیشتری اتخاذ کنید.

محاسبه قیمت تمام شده شامل چه هزینه‌هایی می‌شود؟

• هزینه‌های ثابت
• هزینه‌ نیمه ثابت
• هزینه‌ مختلط
• هزینه‌های متغییر
• هزینه‌های نیمه متغیر

کلام آخر

در هر کسب‌ و کاری، مدیریت مؤثر هزینه‌ها و فعالیت‌ها، عامل اصلی کسب سود بیشتر است و در نهایت منجر به بقای آن کسب‌وکار می‌شود. حسابداری بهای تمام شده به شما کمک می‌کند تا بهتر بفهمید که بخش اعظمی از پول و سرمایه شما در کدامیک از حوزه‌های تولید صرف می‌شود و کدام بخش از فرآیندها را باید تغییر دهید. همچنین، در اتخاذ تصمیم‌های تجاری هوشمندانه و بهبود سلامت مالی کسب‌وکار شما را یاری می‌رساند. در مقاله حاضر با شما درباره نحوه محاسبه بهای تمام شده و مزایای آن برای کسب‌وکار صحبت کردیم. شما چگونه از فرمول محاسبه بهای تمام شده برای بهبود کسب‌وکارتان استفاده می‌کنید؟

سوالات متداول:

1- بهای تمام شده چیست؟

منظور از بهای تمام شده کالا، کل مبلغی است که برای تولید، ساخت و فروش یک محصول صرف می‌شود. در نتیجه، تنها کسب‌وکارهایی باید این معیار را مورد تجزیه‌وتحلیل و بررسی قرار دهند که موجودی فیزیکی دارند و محصولی تولید می‌کنند. تعریف بهای تمام شده ساده به نظر می‌رسد، اما محاسبه آن باتوجه‌به محصولاتی که تولید می‌کنید ممکن است پیچیده باشد.

2- بهای تمام شده چگونه محاسبه می‌ شود؟

خرید خالص= خرید طی دوره + اضافات خرید – (برگشت از خرید + تخفیفات درصدی خرید+ کسورات خرید)، موجودی کالای پایان دوره = تعداد کالای موجود در انبار × بهای هر کالا، بهای تمام‌شده کالای تولیدشده = بهای تمام شده کالا در جریان تولید – موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره، موجودی کالای آماده برای فروش = موجودی کالای اول دوره + خرید خالص، فرمول بهای تمام‌شده کالای فروخته‌شده= موجودی کالای آماده برای فروش – موجودی کالای پایان دوره