دوره گردش موجودی کالا (Inventory Turnover) در حسابداری یک نسبت مالی است که نشان می‌دهد موجودی کالا و مواد شرکت در یک دوره مالی مشخص مثل یک سال مالی چند بار به‌فروش رسیده و مجددا جایگزین شده است. گردش موجودی مواد و محصول یا نسبت گردش موجودی، بهای تمام شده کالای فروخته شده را نسبت به میانگین موجودی آن برای یک سال یا در هر دوره زمانی معینی در نظر می گیرد.
بطور خلاصه دوره گردش موجودی کالا یعنی (مدت زمانی که مواد خام و اولیه به کالا تبدیل می‌شود و به فروش می‌رسد)
موجودی چیست ؟ تمام کالاهای خام یا تمام شده که شرکت پس از فروش در انبار نگهداری می‌کند.
گردش کامل موجودی چیست؟
یعنی شرکت کل موجودی خود را که خریده به فروش رسانده است و این موجودی می‌تواند شامل کالای خراب شده یا ازبین رفته هم باشد
گردش موجودی کالا مطابق با فرمول زیر محاسبه می‌شود
فرمول گردش موجودی کالا
محاسبه دوره گردش موجودی کالا = بهای تمام شده کالای فروش رفته / میانگین موجودی کالا
بر اساس این فرمول بهتر است گردش مواد و محصول با میانگین صنعت مقایسه شود. به این صورت که گردش موجودی کالا پایین نشان‌دهنده فروش ضعیف و افزایش موجودی کالا است و نسبت گردش موجودی کالا بالا دال بر توان بالای فروش شرکت دارد.
فرمول متوسط دوره گردش موجودی کالا
محاسبه متوسط گردش موجودی کالا = موجودی ابتدای دوره + موجودی انتهای دوره / 2
فرمول دفعات گردش موجودی کالا
محاسبه دفعات گردش موجودی کالا = قیمت تمام شده کالای فروخته شده / متوسط موجودی کالا
فرمول دوره گردش موجودی کالا
محاسبه دوره گردش موجودی کالا = 360 / دفعات گردش کالا
گردش موجودی کالا برای شرکت‌های بزرگ ممکن است در چندین دوره اتقاق بیافتد و بنا بر دسته محصولات و نوع صنایعی که دارند گردش متفاوتی داشته باشند. مثلا کالاهای بسته‌بندی مصرفی گردش بالاتری دارند زیرا فروش بالاتری دارند و کالاهای لوکس دیرتر به فروش می‌رسند و گردش پایین‌تری دارند.
نمونه جدول گردش موجودی کالا
| تاریخ | موجودی ابتدایی | خرید | فروش | مرجوعی خرید | مرجوعی فروش | موجودی پایانی |
| 1402/01/01 | 100 | 50 | 40 | 10 | 5 | 105 |
| 1402/01/15 | 105 | 20 | 35 | 10 | 90 | |
| 1402/02/01 | 90 | 30 | 25 | 5 | 100 | |
| 1402/02/15 | 100 | 40 | 30 | 15 | 115 | |
| … | … | … | … | … | … | … |
– در جدول گردش موجودی کالا که در بالا آمده است موجودی ابتدایی دوره در اولین ردیف و موجودی پایانی دوره در آخرین ردیف محاسبه می‌شود.
– مجودی پایانی هر دوره به عنوان موجودی ابتدایی دوره بعد درنظر گرفته می‌شود.
– در این جدول گردش موجودی کالا فرض شده است که هیچگونه افت و ضایعاتی در کالا وجود ندارد.
مواردی که در جدول گردش موجودی کالا قابل استفاده است:
- نام کالا
- واحد شمارش (عدد، کیلوگرم، متر)
- بهای هر واحد کالا
- جمع مبالغ
به طور کلی گردش موجودی بالا به این معنی است که کالاها سریعتر فروخته می شوند و نرخ گردش پایین نشان دهنده فروش ضعیف و موجودی های اضافی است که ممکن است برای یک تجارت چالش برانگیز باشد.
فرمول نسبت گردش موجودی کالا چیست و چه کاربردی دارد؟
نسبت گردش موجودی کالا تعداد دفعاتی است که شرکت در یک دوره موجودی خود را به فروش رسانده و مجددا شارژ کرده است.
فرمول نسبت گردش موجودی کالا برابر است با (بهای تمام شده همه کالاهای فروخته شده تقسیم بر میانگین موجودی کالا)
از فرمول نسبت گردش موجودی کالا برای محاسبه تعداد روزهایی که نیاز است تا کالا به فروش برسد استفاده می‌شود و روزهای مورد نیاز برای فروش کالای موجود طبق فرمول زیر محاسبه می‌شود
فرمول محاسبه روزهای مورد نیاز برای فروش کالاهای موجود: (میانگین موجودی تقسیم بر قیمت تمام شده کالای فروخته شده ضربدر 365)
نسبت گردش موجودی کالا = (بهای تمام شده کالای فروخته شده)/(میانگین موجودی)
به عنوان مثال:
شرکت تولیدی جمهوری خواه برای سال جاری 5 میلیون دلار بهای تمام شده کالا دارد. هزینه موجودی اولیه شرکت 600000 دلار و هزینه موجودی نهایی 400000 دلار بود. با توجه به موجودی موجودی، میانگین بهای تمام شده موجودی در طول سال 500000 دلار محاسبه شده است. در نتیجه گردش موجودی 10 بار در سال رتبه بندی می شود.
عوامل موثر بر محاسبه نسبت گردش موجودی کالا
دو عامل مهم در فرمول محاسبه نسبت دوره گردش موجودی کالا تاثیرگذار هستند که در زیر اشاره می‌کنیم
1- متوسط موجودی کالا
متوسط موجودی کالا در واقع موجودی ابتدای دوره بعلاوه موجودی انتهای دوره تقسیم بر دو می‌باشد.
فرمول متوسط موجودی کالا= موجودی اولیه + موجودی پایانی / 2
2- دوره گردش کالا
360 تقسیم بر دفعات گردش کالا
آمار فروش روزانه واقعی = فروش کل در طی یک دوره زمانی مشخص / تعداد روزهای مشخص در آن دوره
نسبت دوره گردش موجودی کالا به کمک دو عامل بالا و فرمول‌هایی که تعریف شد به شکل زیرمحاسبه می‌شود
فرمول محاسبه نسبت گردش موجودی کالا = موجودی متوسط کالا / آمار فروش روزانه قطعی
میانگین موجودی کالا چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
نسبتی است که برای تعیین گردش موجودی کالا در یک دوره به‌کار می‌رود = میانگین موجودی کالا
در واقع میانگین موجودی ، میانگین هزینه مجموعه ای از کالاها در دو یا چند دوره زمانی مشخص است. این موجودی موجودی اولیه در شروع سال مالی به اضافه مانده موجودی پایانی همان سال را در نظر می گیرد.سپس این دو مانده حساب به نصف تقسیم می شوند تا میانگین بهای تمام شده کالایی که منجر به فروش می شود به دست آید.
فرمول محاسبه میانگین موجودی کالا
میانگین موجودی کالا = موجودی ابتدایی کالا + موجودی پایانی کالا / 2
لازم نیست میانگین موجودی به صورت سالانه محاسبه شود. بسته به تحلیل خاص مورد نیاز برای ارزیابی حساب موجودی، ممکن است به صورت ماهانه یا فصلی محاسبه شود.
بهای تمام شده کالای فروخته شده چیست؟
بهای تمام شده کالای فروخته شده هزینه ای است که از ایجاد مستقیم یک محصول متحمل می شود، شامل مواد اولیه و هزینه های نیروی کار اعمال شده برای آن. با این حال، در یک تجارت تجاری، هزینه متحمل شده معمولاً مبلغ واقعی محصول نهایی است (به اضافه هزینه حمل و نقل در صورت وجود) که توسط یک فروشنده از یک تولید کننده یا تامین کننده پرداخت می شود.
در هر دو نوع کسب و کار، بهای تمام شده کالای فروخته شده با استفاده از حساب موجودی یا فهرستی از مواد اولیه یا کالاهای خریداری شده که توسط صاحب شرکت نگهداری می شود، به درستی تعیین می شود.
تاثیر نرم افزار انبارداری بر بهبود مدیریت گردش موجودی کالا
مدیریت موجودی یا مدیریت نسبت گردش موجودی کالا بخشی از نرم افزار انبارداری است که عمدتا با نام نرم افزار مدیریت موجودی شناخته می‌شود. این سیستم‌های نرم افزاری به شما در بهینه‌سازی فرآیندهای محاسبه گردش موجودی کالا کمک می‌کنند. به کمک نرم افزار انبارداری و مدیریت موجودی با ثبت موجودی کالا بصورت یکجا می‌توان تغییرات در موجودی را با بررسی فروش و اتمام موجودی کالا ثبت کرد و نسبت به شارژ مجدد موجودی کالا اقدام کرد.
اهمیت گردش مواد و محصول برای یک تجارت
یکی از راه‌های ارزیابی عملکرد کسب‌وکار این است که بدانیم موجودی کالا با چه سرعتی به فروش می‌رسد، چقدر به طور موثری تقاضای بازار را برآورده می‌کند، و چگونه فروش آن به سایر محصولات در رده کلاس خود می‌رسد. کسب‌وکارها برای ارزیابی اثربخشی محصول به گردش موجودی کالا تکیه می‌کنند، زیرا این منبع اصلی درآمد کسب‌وکار است.
چرخش سهام بالاتر مطلوب است زیرا به بازارپسندی محصول و کاهش هزینه های نگهداری مانند اجاره، خدمات آب و برق، بیمه، سرقت و سایر هزینه های نگهداری کالا در موجودی اشاره دارد.
هدف دیگر از بررسی دوره گردش کالا، مقایسه یک کسب و کار با سایر مشاغل در همان صنعت است. شرکت‌ها کارایی عملیاتی خود را بر اساس این که آیا گردش موجودی‌شان همتراز با میانگین معیار تعیین‌شده در هر صنعت است یا از آن فراتر می‌رود، ارزیابی می‌کنند.
فرمول گردش موجودی کالا و محاسبه
فرمول متوسط موجودی کالا برای جبران اثرات فصلی استفاده می شود. با افزودن ارزش موجودی در پایان دوره به ارزش موجودی در پایان دوره قبل و تقسیم مجموع آن بر 2 محاسبه می شود.
بهای تمام شده کالای فروخته شده (COGS) همچنین به عنوان هزینه فروش شناخته می شود. تحلیلگران از COGS به جای فروش در فرمول گردش موجودی کالا استفاده می کنند. زیرا موجودی معمولاً به قیمت تمام شده ارزیابی می شود، در حالی که رقم فروش شامل نشانه گذاری شرکت است. برخی از شرکت ها ممکن است از فروش به جای COGS در محاسبات استفاده کنند، که می تواند نسبت حاصل را افزایش دهد.
آنچه گردش مواد و محصول می تواند به شما بگوید
گردش موجودی اندازه گیری می کند که یک شرکت چند وقت یکبار موجودی را نسبت به هزینه فروش خود جایگزین می کند. به طور کلی هر چه این نسبت بیشتر باشد بهتر است.
نسبت گردش موجودی کالا پایین ممکن است نشانه ای از فروش ضعیف یا موجودی بیش از حد باشد که به نام مازاد موجودی نیز شناخته می شود. این می تواند نشان دهنده یک مشکل در استراتژی تجاری زنجیره خرده فروشی یا بازاریابی ناکافی باشد.
از سوی دیگر، نسبت گردش موجودی کالا بالا، فروش قوی را نشان می دهد. از طرف دیگر، می تواند نتیجه موجودی ناکافی باشد. همانطور که مشکلات پیش می روند، اطمینان از داشتن موجودی کافی برای پشتیبانی از فروش قوی، بهتر از نیاز به کاهش موجودی است. زیرا کسب و کار عقب مانده است.
گردش موجودی کالا و سهام مرده
گردش موجودی یک قطعه داده بسیار مهم برای به حداکثر رساندن کارایی در فروش کالاهای فاسد شدنی و سایر کالاهای حساس به زمان است. به عنوان مثال می توان به مواد غذایی، مد، خودروها و نشریات دوره ای اشاره کرد.
فراوانی ژاکت های کشمیری ممکن است به موجودی فروخته نشده و سود از دست رفته منجر شود، به خصوص با تغییر فصل و خرده فروشان بر این اساس.
چنین سهام فروخته نشده ای به عنوان موجودی منسوخ یا سهام مرده شناخته می شود.
نسبت موجودی مرتبط
به مقدار معکوس نسبت گردش موجودی است، با این تمایز اضافی که موجودی ها را با فروش خالص مقایسه می کند تا هزینه فروش.
نسبت دیگر معکوس به گردش موجودی، روز فروش موجودی (DSI) است که میانگین تعداد روزهایی را که برای تبدیل موجودی به فروش طول می‌کشد مشخص می‌کند. DSI به عنوان ارزش متوسط موجودی تقسیم بر هزینه فروش یا COGS محاسبه می شود و در 365 ضرب می شود.
کلام آخر
بطور کلی در هر کسب و کاری مدیریت موجودی که بخشی از فرآیند انبارداری است از اهمیت ویژه‌ای برخوردارد است زیرا که با بررسی و محاسبه گردش موجودی کالا، نسبت دوره گردش موجودی کالا و همینطور میانگین موجودی کالا هر کسب و کار می‌تواند تصمیمات استراتژیک برای مدیریت موجودی کالای خود و میزان فروش و سودآوری خود بگیرد.
مجموعه نرم‌افزارهای مالی مثل نرم افزار حسابداری، نرم افزار انبارداری یا نرم افزار مدیریت موجودی برنامه سیستماتیک و خودکاری در اختیار کاربر قرار می‌دهند تا با کمترین خطا فرآنید محاسبه دوره گردش موجودی کالا را با انواع فرمول‌ها بررسی و محاسبه کند. خروجی نرم افزار انبارداری یا نرم افزار مدیریت موجودی داده‌هایی را در اختیار مدیران قرار می‌دهند تا نسبت به مدیریت موجودی کالا و خرید یا فروش خود تصمصم‌گیری کنند.
