ضمانت نامه بانکی چیست+انواع ضمانت نامه بانکی

ضمانت نامه بانکی و اعتبار اسنادی هردو سند و ابزار تعهدی از طرف بانک هستند که برای تضمین پرداخت در معاملات داخلی و بین‌المللی صارد می‌شود. هر دو این ابزار به عنوان پشتوانه مالی عمل می‌کنند و به خریدار و فروشنده تضمین می‌دهد که در صورت انجام تعهدات مندرج در ضمانتنامه بانکی و اعتبار اسنادی، مبالغ خواسته شده به حساب ذینفع پرداخت شود.

در یک تعریف کلی ضمانت نامه بانکی  سندی است که به درخواست ضمانت‌خواه (مشتری) صادر می‌شود و تضمین می‌کند که مشتری تعهدات خود را انجام می‌دهد و درصورتی که انجام نشود مبلغ مشخصی به حساب ذینفع یا فروشنده پرداخت می‌شود.
اعتبار اسنادی سندی است که در صورت ارائه مدارک لازم دال بر انجام تعهدات از سمت فروشنده، بانک مبلغ توافق شده را به فروشنده یا ذینفع پرداخت می‌کند.
در ادامه این مطلب با انواع ضمانت‌ نامه بانکی و تفاوت اعتبار اسنادی و ضمانتنامه بانکی آشنا خواهیم شد.

ضمانت‌ نامه بانکی چیست؟

ضمانت‌ نامه بانکی نوعی قرارداد یا پشتوانه مالی است که بانک‌ها یا موسسات مالی به درخواست ضمانت‌ خواه صادر می‌کنند. به موجب ضمانتنامه بانکی درصورتی که متقاضی ضمانت‌ نامه بدهی خود را طبق مندرجات ضمانت‌ نامه پرداخت نکند، بانک یا موسسه مالی به تاریخ سررسید یا عندالمطالبه مبلغ مشخص شده در ارتباط با موضوع ضمانتنامه را به ذینفع پرداخت می‌کند.
ضمانت‌ نامه‌های بانکی برای معاملات داخلی و بین‌المللی صادر می‌شوند و از آن جهت که تضمین بدهی ضمانت‌خواه است هموراه با سود بالایی ارائه می‌شود.

اجزا و ارکان تشکیل دهنده ضمانت‌ نامه بانکی

• ضامن (بانک)
• ضمانت‌خواه (مشتری بانک)
• ذینفع
• موضوع ضمانتنامه
• تاریخ سررسید
• مبلغ وجه‌الضمان

کاربرد ضمانتنامه بانکی

هریک از انواع ضمانت‌ نامه بانکی کاربردهای خاصی دارند که در زیر به چند مورد از کاربردهای ضمانتنامه بانکی اشاره می‌کنیم

• خروج از کشور : معمولا برای مشمولان وظیفه حین خدمت که قصد خروج از کشور را دارند ضمانت‌ نامه به نفع معاونت سازمان نظام وظیفه عمومی نیروی انتظامی جمهموری اسلامی ایران صادر می‌شود.
• اخذ وام : اشخاصی که قصد دریافت وام برای انجام اموری را دارند، معمولا ضمانت‌ نامه بانکی را به منظور تعهد در پرداخت بدهی خود به ذینفع تحویل می‌دهند. ضمانتنامه‌هایی که برای دریافت وام صادر می‌شوند معمولا توسط بانک‌ به نفع دستگاه‌های اجرایی صادر می‌شود و معمولا بانک مرکزی باید ضمانت‌خواه را به جهت احتمال پرداخت بدهی تایید کند.
• شرکت در مناقصه و مزایده : شرکت‌ها برای تعهد و تضمین اعتبار خود به شرکت در مناقصات مزایده‌ها اسناد مختلفی را ارائه می‌دهند که ضمانت‌ نامه بانکی یکی از این اسناد است. این نوع ضمانتنامه به مدت محدودی تا برگزاری مناقصه اعتبار دارد.
• وثیقه دادگاه : کاربرد دیگر ضمانتنامه، به عنوان وثیقه از طرف ضمانت‌خواه به نفع مراجع قضایی و به منظور دعاوی مطروحه امضا و تحویل داده می‌شود.

رایج ترین انواع ضمانت‌ نامه‌های بانکی

ضمانت‌ نامه‌های بانکی مانند هر نوع ابزار مالی دیگری هستند – آنها می‌توانند اشکال مختلفی داشته باشند. به عنوان مثال، ضمانت نامه‌های مستقیم توسط بانک‌ها در تجارت داخلی و خارجی صادر می شود. ضمانت‌ نامه‌های غیرمستقیم معمولاً زمانی صادر می‌شوند که موضوع ضمانتنامه یک سازمان دولتی یا یک نهاد عمومی دیگر باشد.

• ضمانتنامه شرکت در مناقصه / مزایده (Tender Guarantee)

شرکت در مناقصات و مزایده‌ها مستلزم ارائه ضمانت‌ نامه می‌باشد که برای اطمینان از حضور افراد و رعایت تعهدات مناقصه و مزایده ضروری است. مبلغ ضمانت نامه بانکی حدوده 5% از مبلغ پایه است.

• ضمانتنامه حسن انجام کار (Good Performance Guarantee)

حسن انجام کار تعهدی بر انجام قراردادهای کاری است. به موجب ضمانت‌ نامه حسن انجام تعهد، ضمانت‌خواه تعهد می‌دهد که کلیه امور محوله و تعهدات در کار را انجام دهد.

• ضمانت‌ نامه تعهد پرداخت (Payment Guarantee)

این ضمانت نامه زمانی صادر می‌شود که ضمانت‌خواه از ذینفع وامی را دریافت کرده است و برای اطمینان از بازپرداخت وام، ضمانتنامه تعهد پرداخت از طرف ضمانت‌خواه به ذینع داده می‌شود.

• ضمانت‌نامه بانکی گمرکی (Customs Guarantee)

واردات کالا و آزادسازی کالا از گمرک مشمول قوانین گمرکی و پرداخت عوارض گمرکی است. درصورتی که به هنگام واردات کالا، واردکننده نتواند حقوق و عوارض گمرکی را پرداخت کند باید ضمانت‌ نامه گمرکی ارائه دهد و در زمان سررسید مشخص شده تعهدات ضمانتنامه را انجام دهد.

• ضمانتنامه پیش پرداخت (Advance Payment Guarantee)

در قراردادهای پیمانکاری و انجام کار ممکن است بخشی از تجهیزات قبلا از شروع کار و عملیات تولید به کارگاه اضافه شود. کارفرما موظف به پرداخت مبلغی به پیمانکار برای تهیه تجهیزات و شروع کار است، در مقابل پیمانکار ضمانت‌ نامه پیش پرداخت را به کارفرما تحویل می‌دهد.

• ضمانتنامه پیمان

این نوع ضمانت‌ نامه در قراردادهای پیمانکاری دولتی صادر و ارائه می‌شود. ضمانت‌ نامه پیمان را پیمانکار به عنوان کارفرما به منظور تعهد انجام تمامی امور محوله به دولت ارائه می‌دهد.

تضمین بانکی

ضمانت نامه های بانکی نسبت به اعتبار اسنادی تعهد قراردادی مهم تری را برای بانک ها نشان می دهد. ضمانت نامه بانکی، مانند اعتبار اسنادی، مبلغی را برای ذینفع تضمین می کند . بانک تنها در صورتی آن مبلغ را پرداخت می کند که طرف مقابل به تعهدات مندرج در قرارداد عمل نکند. این ضمانت می تواند اساساً برای بیمه کردن خریدار یا فروشنده از ضرر و زیان ناشی از عدم اجرای قرارداد توسط طرف دیگر مورد استفاده قرار گیرد.

ضمانت نامه های بانکی از هر دو طرف در یک قرارداد از ریسک اعتباری محافظت می کند . به عنوان مثال، یک شرکت ساختمانی و تامین کننده سیمان آن ممکن است قراردادی را برای ساخت یک مرکز خرید منعقد کنند. ممکن است هر دو طرف برای اثبات حسن نیت مالی و توانایی خود مجبور به صدور ضمانت نامه های بانکی باشند. در صورتی که تامین کننده موفق به تحویل سیمان در مدت زمان معین نشود، شرکت ساختمانی مراتب را به بانک اعلام می کند و بانک مبلغی را که در ضمانت نامه بانکی تعیین شده به شرکت پرداخت می کند.

شرایط صدور ضمانتنامه بانکی

صدور ضمانت نامه بانکی به نوع ضمانت نامه، بانک صادر کننده و شرایط خاص متقاضی بستگی دارد.

در اینجا ما بصورت کلی شرایط عمومی و شرایط خاص صدور ضمانتنامه بانکی را شرح می‌دهیم

شرایط عمومی صدور ضمانتنامه بانکی

• صلاحیت قانونی متقاضی (یعنی یک شخص حقیقی دارای سن قانونی یا یک شخص حقیقی ثبت شده می‌تواند درخواست صدور ضمانت نامه  داشته باشد)
• سابقه بانکی مناسب متقاضی (متقاضی باید هیچ‌گونه مشکل بانکی مثل سابقه چک برگشتی یا بدهی معوقه نداشته باشد)
• ارائه وثیقه کافی برای ضمانتنامه (نوع و میزان وثیقه به مبلغ ضمانت نامه بستگی دارد. وثیقه می‌تواند شامل سپرده نقدی، سهام، اوراق قرضه، ملک باشد)
• پرداخت کارمزد ضمانتنامه (نرخ کارمزد ضمانتنامه توسط هر بانک بصورت جداگانه مشخص می‌شود)

شرایط خاص صدور ضمانت نامه بانکی

• نوع ضمانتنامه (انواع مختلف ضمانت نامه شرایط خاصی برای صدور دارند)
• مبلغ ضمانتنامه (ضمانت نامه با مبلغ بالا شرایط دریافت سخت تری دارد)
• مدت ضمانتنامه (صدور ضمانت نامه با مدت زمان بیشتر، شامل کارمزد بالاتری می‌شود)

اعتبار اسنادی چیست؟

اعتبار اسنادی (LC) یک سند مالی است که به موجب آن بانک صادر کنند اعتبار، تعهد می‌دهد، درصورتیکه فروشنده تمام تعهدات خود را انجام دهد و مدارک لازم را تحویل دهد، مبلغ مندرج و مشخص شده در اعتبار به وی پرداخت شود.

انواع اعتبار اسنادی

درست مانند ضمانت نامه‌های بانکی، اعتبار اسنادی نیز بر اساس نیاز آنها متفاوت است. موارد زیر برخی از پرکاربردترین اعتبار اسنادی هستند:

• اعتبار اسنادی غیر قابل برگشت تضمین می کند که خریدار به فروشنده متعهد است.
• اعتبار اسنادی تاییدشده از بانک دوم می آید که زمانی که بانک اول اعتبار مشکوک داشته‌باشد، نامه را تضمین می کند. در صورتی که شرکت یا بانک صادرکننده تعهدات خود را نکول کند، بانک تأییدکننده پرداخت را تضمین می کند .
• اعتبارِ اسنادی وارداتی به واردکنندگان این امکان را می دهد که با ارائه پیش پرداخت نقدی کوتاه مدت، فوراً پرداخت را انجام دهند .
• اعتبار اسنادیِ صادراتی به بانک خریدار اطلاع می دهد که باید به فروشنده پرداخت کند، مشروط بر اینکه تمام شرایط قرارداد رعایت شود.
• اعتبار اسنادیِ‌گردان به مشتریان این امکان را می دهد که در یک بازه زمانی معین قرعه کشی کنند – در محدوده محدود.

 تفاوت ضمانتنامه و اعتبار اسنادی

با تعاریفی که در بالا از ضمانت‌ نامه بانکی و اعتبار اسنادی خواندیم، تفاوت فاحش بین این دو سند مالی را متوجه می‌شویم.

ضانت‌ نامه بانکی تعهد و ضمانت بانک نسبت به ضمانت‌خواه است که چنانچه ضمانت‌خواه (مشتری بانک) تعهدات مندرج در قرارداد را انجام ندهد، مبلغ مشخص شده به ذینع پرداخت شود.

اعتبار اسنادی تعهدی است که در صورت انجام تعهدات و ارائه مدارک از سمت ذینفع یا فروشنده، مبلغ توافق شده در اعتبار به وی پرداخت شود.

شباهت ضمانتنامه بانکی و اعتبار اسنادی

1. هردو ابزار و پشتوانه مالی برای پرداخت در معاملات هستند
2. هردو سند توسط بانک صادر می‌شوند
3. در معاملات داخلی و بین‌المللی استفاده می‌شوند
4. می‌توانند با ثیقه و بدون وثیقه صادر شوند
5. هردو انواع مختلفی دارند و به صورت‌های مختلفی صادر می‌شوند
6. در صورت عدم ایفای تعدات متقاضی، هردو از سمت ذینفع می‌تواند نقد شود
7. هردو سند تعهدات مستقلی برای بانک ایجاد می‌کند

اعتبارنامه

گاهی اوقات به عنوان اعتبار اسنادی از آن یاد می شود، اعتبار اسنادی به عنوان یک سفته از یک مؤسسه مالی عمل می کند – معمولاً یک بانک یا اتحادیه اعتباری . این تضمین می کند که پرداخت خریدار به فروشنده یا پرداخت وام گیرنده به وام دهنده به موقع و برای کل مبلغ دریافت می شود. همچنین بیان می کند که اگر خریدار نتواند در خرید پرداختی انجام دهد، بانک کل یا باقی مانده بدهی را پوشش می دهد.

اعتبار اسنادی نشان دهنده تعهدی است که توسط بانک برای پرداخت پس از برآورده شدن معیارهای خاص انجام می شود. پس از تکمیل و تایید این شرایط، بانک وجوه را منتقل می کند. اعتبار اسنادی تضمین می کند که تا زمانی که خدمات انجام می شود، پرداخت انجام می شود. اعتبار اسنادی اساساً اعتبار بانک را جایگزین اعتبار مشتری می کند و از پرداخت صحیح و به موقع اطمینان می دهد.

برای مثال، فرض کنید یک عمده‌فروش آمریکایی از یک مشتری جدید، یک شرکت کانادایی، سفارش دریافت می‌کند. از آنجایی که عمده‌فروش راهی ندارد که بداند آیا این مشتری جدید می‌تواند تعهدات پرداخت خود را انجام دهد یا خیر، درخواست اعتبار اسنادی در قرارداد خرید ارائه شده است.

شرکت خریدار برای اعتبار اسنادی در بانکی که قبلاً دارای وجوه یا خط اعتباری (LOC) است درخواست می دهد. بانک صادرکننده اعتبار اسنادی، پرداخت را از طرف خریدار تا زمان دریافت تاییدیه ارسال کالا در معامله، نگه می دارد. پس از ارسال کالا، بانک تا زمانی که شرایط قرارداد فروش، مانند تحویل قبل از زمان معین یا تایید خریدار مبنی بر اینکه کالا بدون آسیب دریافت شده است، به عمده فروش پرداخت می کند.

ملاحظات خاص

هر دو ضمانت نامه بانکی و اعتبار اسنادی برای کاهش ریسک در یک قرارداد تجاری یا معامله کار می کنند. طرفین به احتمال زیاد با معامله موافقت می کنند زیرا در هنگام فعال بودن اعتبار اسنادی یا ضمانت نامه بانکی مسئولیت کمتری دارند. این قراردادها به ویژه در معاملاتی که در غیر این صورت ممکن است مخاطره آمیز باشد، مانند برخی قراردادهای املاک و مستغلات و تجارت بین المللی، مهم و مفید هستند.

بانک ها مشتریانی که به یکی از این اسناد علاقه مند هستند را به طور کامل بررسی می کنند. پس از اینکه بانک تشخیص داد که متقاضی اعتبار دارد و دارای ریسک منطقی است، محدودیت پولی برای قرارداد در نظر گرفته می شود. بانک موافقت می کند که تا سقف، اما نه از آن تجاوز کند. این امر با ارائه یک آستانه خاص ریسک از بانک محافظت می کند.

یکی دیگر از تفاوت های کلیدی بین ضمانت نامه های بانکی و اعتبار اسنادی در طرف هایی است که از آنها استفاده می کنند. ضمانت نامه های بانکی معمولاً توسط پیمانکارانی که در پروژه های بزرگ مناقصه می کنند استفاده می شود. پیمانکار با ارائه ضمانت نامه بانکی، سند اعتبار مالی خود را ارائه می کند. در اصل، ضمانت به نهاد پشتیبان پروژه اطمینان می دهد که از نظر مالی به اندازه کافی پایدار است که بتواند آن را از ابتدا تا انتها ادامه دهد.

از سوی دیگر، اعتبار اسنادی معمولاً توسط شرکت هایی استفاده می شود که به طور منظم کالاها را وارد و صادر می کنند.

کلام آخر

ضمانتنامه بانکی و اعتبار اسنادی هردو ابزار و سندی مالی هستند که از سوی بانک به درخواست متقاضی یا مشتری بانک صادر می‌شود و تعهد پرداخت برای بانک ایجاد می‌کنند.
انتخاب بین اعتبار اسنادی و ضمانت‌ نامه بانکی به نوع معامله، میزان ریسک، قوانین و مقررات و نیازهای طرفین بستگی دارد.