توسعه سازمانی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا بتوانند در محیط‌های متغیر یا چالش برانگیز به اهداف خود برسند. این رویکرد جامع، به تمام جنبه‌های سازمان مثل: ساختار، فرهنگ، فرآیندها و افراد می‌پردازد. هدف اصلی توسعه سازمانی بهبود عملکرد سازمان می‌باشد که یک محیط کار سالم و کارآمد را برای کارکنان فراهم می‌کند.
توسعه سازمانی چیست؟
توسعه سازمانی یا organizational development به نوعی فرآیند سیستماتیک گفته می‌شود که موجب بهبود عملکرد سازمان‌ها می‌شود. این فرآیند متشکل از تغییر و بهبود در زمینه‌های مختلف یک سازمان می‌باشد. زمینه‌هایی مثل: فرهنگ، ساختار، فرآیندها و رفتار کارکنان، به خوبی با این توسعه، تغییر و تحول پیدا می‌کنند.
این فرآیند، نسبتا پیچیده نیازمند برنامه‌ریزی و اجرای دقیق است و مزایای بسیاری برای بهبود عملکرد و افزایش بهره‌وری سازمان‌ها دارد. بنابراین اجرای برنامه‌های توسعه سازمانی ارزش صرف زمان و نیروی انسانی را دارد.
مزایای توسعه سازمانی
- بهبود روابط بین کارکنان و مدیران
یکی از مهمترین مزایایی که توسعه سازمانی به دنبال دارد، بهبود روابط بین کارکنان و مدیران می‌باشد. این اتفاق به وسیله افزایش اعتماد، احترام و همکاری بین کارکنان و مدیران به دست می‌آید.
به طور کلی، توسعه سازمان نوعی رویکرد مدیریتی موثر است که به بهبود عملکرد و توسعه سازمان کمک می‌کند. این رویکرد می‌تواند نکات مثبتی مثل: افزایش بهره‌وری، بهبود رضایت شغلی کارکنان، کاهش میزان غیبت یا ترک کار توسط کارکنان، افزایش انعطاف پذیری در مقابل تغییرات و بهبود روابط را به دنبال داشته باشد.
- افزایش بهره وری
توسعه سازمانی به افزایش بهره‌وری یک سازمان کمک زیادی می‌کند. این اتفاق به وسیله بهبود مهارت‌های کارکنان، بهبود فرآیند کار و افزایش هماهنگی بین کارکنان، به دست می‌آید.
- افزایش رضایت شغلی کارکنان
توسعه سازمان باعث بهبود رضایت شغلی کارکنان هم می‌شود.و با ایجاد فرصت‌های یادگیری و رشد برای کارکنان، ایجاد محیط کاری مثبت و حمایتی و افزایش میزان مشارکت کارکنان، به رضایت شغلی می‌انجامد کاهش غیبت و ترک کار توسط کارکنان
یکی از نکات مثبتی که توسعه ی سازمانی به دنبال دارد، کاهش غیبت و ترک کار می‌باشد. این موضوع از طریق بهبود رضایت شغلی کارکنان، ایجاد محیط کاری مثبت و حمایتی و ایجاد فرصت‌های شغلی پیشرفته، حاصل می‌شود.
- افزایش انعطاف در برابر تغییرات مختلف
همیشه تغییرات مثبت می‌توانند تاثیرگذار و مفید باشند. در این میان، توسعه سازمان به افزایش انعطاف در مقابل تغییرات مختلف کمک زیادی می‌کند. این اتفاق از طریق ایجاد فرهنگ سازمانی مبتنی بر رشد و یادگیری، ایجاد ساز و کار مدیریت، تغییر و بهبود ارتباطات درون سازمانی به دست می‌آید.
- کشف فرصت‌های بازار
استفاده از فرصت‌های جدید بازار مستلزم بررسی ساختار موجود در سازمان هستند. باید این امر بررسی شود که آیا ساختار سازمان به میزان کافی انعطاف دارد یا خیر؟ تا بتوانند بر همان اساس فرصت‌ها را در نظر بگیرند.
- ایجاد ظرفیت
هر شرکت در صنعت و بازار با تغییرات مختلف روبرو می‌شود و در این موقعیت مجبور است که به فرآیندهای توسعه سازمانی مراجعه کند. این کار موجب آماده شدن کارمندان و کارشناسان می‌شود تا بتوانند به خوبی نیازهای جدید بازار را برآورده کنند. در نتیجه هر شرکت باید مهارت‌ها و توانایی‌های خود را ارتقا دهد و با آموزش کارمندانش با وضعیت بهتری مواجه شود. . یکی از مزایای توسعه سازمان ایجاد تعادل بین نقاط قوت و نقاط ضعف در یک شرکت است. این مسئله باعث بازسازی ساختار است و ایجاد ظرفیت را به دنبال خواهد داشت.
- افزایش رقابت طلبی
هر شرکت پس از استقرار برنامه‌های توسعه‌ای می‌تواند کسب و کار خود را با موفقیت بسط دهد. این برنامه به یک شرکت کمک خواهد کرد تا از توانایی‌ها و منابع منحصر به فرد خود نهایت بهره را ببرد و بتواند بین سایر کسب و کارها بدرخشد و رقابت مفیدی داشته باشد. انجام این کار مساوی با ایجاد نوآوری است که به شرکت کمک می‌کند با سرمایه‌گذاری در فرصت‌های مختلف همواره پیشرو باشد و سود خود را قبل از ورود دیگر کسب و کارها تقویت کند.
بعد از اینکه با مزایای توسعه سازمانی آشنا شدید، خوب است که اهداف راهبرد سازمانی را هم بشناسید که عبارتند از:
- بهبود عملکرد سازمان
توسعه ی سازمانی باعث بهبود عملکرد سازمان در زمینه‌های مختلف، مثل: بهره‌وری، کیفیت، رضایتمندی مشتری و سودآوری می‌شود. با کمک نرم افزار ارزیابی عملکرد پارسان می‌توانید بهتر به هدف مهم بپردازید.
- افزایش بهره‌وری کارکنان
یکی از اهداف مهم راهبرد سازمانی افزایش بهره‌وری کارکنان از طریق بهبود مهارت، دانش و انگیزه است.
- کاهش هزینه‌ها
با توسعه ی سازمانی هزینه های یک سازمان از طریق بهبود فرآیندها و کاهش ضایعات، کمتر خواهد شد.
- افزایش رضایتمندی کارکنان
یکی دیگر از مهمترین اهداف این اقدام، افزایش میزان رضایت کارکنان است. زیرا یک محیط کار سالم و کارآمد را پدید می‌آورد.
- بهبود ارتباطات
توسعه ی سازمانی به بهبود ارتباطات در سازمان از طریق افزایش شفافیت و همکاری منجر خواهد شد
- ایجاد فرهنگ سازمانی مثبت
توسعه سازمانی از طریق ارزش‌ها و اصول مشترک، به ایجاد یک فرهنگ سازمانی مثبت کمک می‌کند.
مراحل توسعه سازمانی
- بررسی اولیه
اولین مرحله از توسعه سازمانی بررسی اولیه می‌باشد. این مرحله در راستای رفاه کارکنان موثر است. برای این مرحله می‌توانید از نرم افزار امور رفاهی کمک بگیرید. سازمان در این مرحله نیازها و اهداف خود را برای پیشبرد سازمانی شناسایی می‌کند. این کار باعث جمع‌آوری داده‌ها به کمک روش‌های مختلف مثل: مصاحبه، پرسشنامه و مشاهده می‌شود. در مصاحبه‌ها، از کارکنان، مدیران و دیگر ذینفعان سوالاتی در رابطه با نیازها و اهداف آن‌ها می‌پرسند. پرسشنامه‌های سازمان‌ها سوالات مشابه را به شکل کتبی از افراد می‌پرسند. در امر مشاهده، رفتار کارکنان و عملکرد سازمان را مشاهده می‌کنند. نتایج بررسی اولیه به سازمان کمک می‌کند تا بتوانند اهداف و اقدامات توسعه سازمانی را تعیین کنند.
- برنامه ریزی
در مرحله برنامه‌ریزی، یک برنامه کاملا جامع برای توسعه سازمانی تهیه خواهد شد. این برنامه باید هدف، اقدامات و زمان‌بندی را مشخص کند. اهداف راهبرد سازمانی باید اسمارت باشند. این یعنی: مشخص و واضح باشند، قابلیت اندازه‌گیری داشته باشند، قابلیت دستیابی داشته باشند و با اهداف سازمان مرتبط باشند و از زمان‌بندی مشخص بهره ببرند.
در واقع، اقدامات در این فرآیند باید در جهت دستیابی به اهداف مختلف برنامه‌ریزی شوند. این اقدامات ممکن است متشکل از موارد زیر هستند:
√ آموزش و توسعه کارکنان: آموزش مهارت‌های جدید، توسعه دانش و افزایش انگیزه کارکنان. این اقدام با کمک نرم افزار آموزش، بهتر انجام خواهد شد.
√ تغییر ساختار و فرآیندها: کمک به بهبود فرآیندهای کاری و ساختار زمانی.
√ تغییر فرهنگ سازمانی: ایجاد فرهنگ سازمانی مثبت بر اساس ارزش‌های مشترک.
زمان‌بندی و برنامه‌ریزی باید به شکلی انجام شود، که اقدامات برنامه توسعه‌ای در موعد مقرر خود انجام شود.
- اجرا
در مرحله اجرا، برنامه توسعه ی سازمانی اجرا می‌شود، این مرحله باید با مشارکت همه اعضای سازمان برگزار شود. این مرحله شامل موارد زیر است:
- برگزاری دوره‌های آموزشی برای کارکنان
- ایجاد تغییرات در فرآیندهای کاری
- تغییر ساختار سازمانی
- تقویت ارزش‌های فرهنگی سازمان
- ارزیابی
در مرحله ارزیابی، نتایج توسعه سازمانی مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد. این مرحله با کمک روش‌های مختلف مثل: اندازه‌گیری عملکرد، نظرسنجی و مصاحبه انجام می‌شود. ارزیابی نتایج، کمک می‌کند تا یک سازمان متوجه شود که آیا برنامه راهبرد سازمانی موفقیت‌آمیز بوده است یا خیر! اگر نتایج ارزیابی نشان دهد که برنامه موفقیت‌آمیز نبوده است، یک سازمان باید اقدامات لازم برای اصلاح برنامه را انجام دهد.
توسعه سازمان بر عهده کیست؟
کسب و کارهایی که در حال برنامه‌ریزی برای تغییرات گسترده هستند، به استخدام مشاور متخصص توسعه سازمانی می‌پردازند. البته برخی از سازمان‌ها هم در این زمینه، متخصص دارند. در این صورت، بخش منابع انسانی و متخصصان آموزش و توسعه می‌توانند دوره‌های راهبردی را با موفقیت بگذرانند و از رویکرد کلی سازمان حمایت کنند.
در اکثر موارد، رهبر ارشد و واحد منابع انسانی، تصمیم‌گیرنده است و متخصص توسعه سازمانی، این تصمیمات را پیاده‌سازی می‌کند. با این وجود، این افراد، از نزدیک با مدیران و اعضای تیم‌ها همکاری دارند تا از نتیجه نهایی که بهترین خروجی است، مطمئن شوند.
در ادامه برخی از نکات را ذکر خواهیم کرد که برای موفقیت آمیز بودن راهبرد سازمانی الزامی می‌باشند و کسانی که فرایند توسعه سازمان را انجام می‌دهند باید نسبت به این نکات آگاهی داشته باشند:
- همه افرادی که در فرایند توسعه سازمان شرکت دارند، باید به شکل کاملا حقیقی به برنامه متعهد باشند.
- مدیران و رهبرانی که برای این فرایند انتخاب می‌شوند باید مسئولیت هدایت برنامه با عامل‌های متغیر را عهده‌دار شوند و در صورت به کارگیری، باید از صلاحیت کافی برخوردار باشند.
- صاحبان کسب و کار و مدیران در تمام مراحل توسعه سازمان از جمله؛ تشخیص، پیاده‌سازی و ارزیابی باید تعهد خود را نشان دهند.
- صاحبان و مدیران کسب و کار باید ارتباط موجود بین برنامه‌های توسعه را با اهداف و ماموریت برجسته سازمان به کارکنان بگویند.
مهارت های لازم برای متخصص توسعه سازمانی
متخصص توسعه سازمانی باید در مدیریت تغییر در سازمان مهارت بالایی داشته باشد و همچنین در طراحی راه‌حل‌های کارآمد و مشاوره کسب و کار آگاه باشد.
نیازهای سازمان را بشناسد و راه‌حل‌های موثر ایجاد کند. متخصص توسه سازمان در نهایت به مهارت‌های زیر نیاز دارد:
- جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها
- مدیریت پروژه
- مهارت‌های مدیریتی
- هوش هیجانی
- هوش تجاری
- ارتباط موثر
- تسهیل همکاری
– یک متخصص توسعه سازمانی از مهارت جمع‌آوری داده برای جمع‌آوری و تحلیل اطلاعاتی استفاده می‌کند که زمینه‌ساز بهبود سازمان را فراهم کند.
– مهارت مدیریت پروژه اجازه اجرای کارآمد و موثر پروژه‌های سازمان را به متخصص توسعه سازمان می‌دهد.
– دانش مدیریتی برای کنترل و هدایت تغییرات درون تیم موثر است.
– هوش هیجانی در متخصص توسعه سازمانی منجر به درک و مدیریت احساسات در خود و دیگران در طول فرآیند تغییرات سازمان خواهد شد.
– هوش تجاری برای دستیابی به ا هداف شرکت لازم و ضروری است.
– مهارت ارتباطی برای ارتباط موثر با ذینفعان و گفتگوهای موثر سازمانی لازم است.
– مهارت‌های تسهیل‌گری در متخصص توسعه سازمانی به هدایت جریان‌ها و بحث‌های درون سازمانی به دستیابی به نتایج مطلوب می‌انجامد.
کلام پایانی
توسعه سازمانی بر روی ایجاد توانایی سازمان در ارزیابی عملکرد فعلی آن و تعدیل عملکرد آن برای دستیابی به اهداف بهتر تمرکز دارد. در نتیجه یک روند کاملاً مستمر و مداوم است که نباید متوقف شود. اما فرایندهای تغییر معمولاً به صورت موقت انجام می‌شوند. این اتفاق باعث می‌شود که حتی تغییر هم در سازمان‌ها به یک عامل ثابت تبدیل شود و توسعه سازمان یک رویکرد جدایی ناپذیر برای اطمینان از این تغییرات ثابت است.
از جمله عوامل مهمی که باعث موفقیت برنامه راهبرد سازمانی می شوند، شامل عملکرد سیستماتیک، مشارکت کارکنان، مشارکت مدیران رده بالا و آمادگی سازمان برای تغییرات هستند. قطعاً این عوامل در کنار هم باعث خواهند شد که یک سازمان در برابر تغییرات مستمر به موفقیت برسد.
سؤالات متداول
مراحل توسعه سازمانی چیست؟
بررسی اولیه، برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی است.
چه کسانی باید در برنامه پیشبرد سازمانی شرکت داشته باشند؟
مدیران، رهبران، کارکنان، نمایندگان اتحادیه کارگری و مشاوران سازمانی.
راهبرد سازمانی چه مزایایی دارد؟
افزایش بهره‌وری کارکنان، کاهش هزینه، بهبود عملکرد سازمان‌ها، افزایش رضایتمندی کارکنان، بهبود ارتباطات، ایجاد فرهنگ سازمانی مثبت و…
تعریف توسعه سازمانی چیست؟
توسعه سازمان نوعی فرایند سیستماتیک برای بهبود عملکرد سازمان‌ها می‌باشد. که شامل تغییر و بهبود در زمینه‌های مختلف سازمان مثل: فرهنگ، ساختار، رفتار کارکنان و… است.
